Leesmotivatie

Leesmotivatie: daarvan moet je als onderwijsgevende in het basisonderwijs veel hebben om het artikel door te spitten over leesmotivatie dat Roel van Steensel (Bijzonder hoogleraar Leesgedrag Stichting Lezen) en Jette van den Eijnden (Onderzoeksspecialist Stichting Lezen) schreven voor de webpagina Onderwijskennis.

Het heet 'Leesmotivatie bevorderen in het primair onderwijs' en verscheen 2-8-2022. 

Het begint met een enorme open deur:

Intrinsieke motivatie is de meest gunstige vorm van motivatie: leerlingen lezen vaker en beter als ze lezen een leuke, interessante of uitdagende activiteit vinden.

Leesmotivatie en leesvaardigheid beïnvloeden elkaar wederzijds. Leerlingen die moeite hebben met lezen, en daarmee het risico lopen op onderwijsachterstanden, plukken in het bijzonder de vruchten van motiverend leesonderwijs. 

Zo is 't maar net.

 

De waarde van dit artikel is ook niet dat het nieuws brengt, maar dat het wetenschappelijke onderbouwing biedt voor wat zo vanzelf lijkt te spreken. Genoeg om pakweg een schoolbestuur of -directeur ervan te overtuigen dat het geen slecht idee is om een leescoördinator te benoemen en een behoorlijke schoolbibliotheek te onderhouden.

Want:

Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de effecten van leesmotivatieprogramma’s in het onderwijs. Van Steensel en collega’s (2016) hebben de uitkomsten van zo’n negentig van zulke studies samengevat. Ze vonden dat leesmotivatieprogramma’s in het onderwijs positieve effecten hebben op zowel leesmotivatie als leesvaardigheid. De effecten op motivatie waren groter in studies met relatief veel zwakke lezers en de effecten op vaardigheid groter in studies in het voorgezet onderwijs.

Programma's die de autonomie van leerlingen aanspreken, die competentiegevoelens of zelfvertrouwen bevorderen, die inzetten op sociale verbondenheid, die de (persoonlijke of situationele) interesse van leerlingen aanspreken en die beheersingsdoelen stimuleren, lieten grotere effecten zien dan programma’s die daar geen aandacht voor hebben. [...] Ook in andere overzichtsstudies werden positieve effecten van motivatiebevordering gevonden (Guthrie et al., 2007;  McBreen & Savage, 2020).

Waarvan acte.

Déjà vu: school en bibliotheek

De Nederlandse regering wil dat het basisonderwijs beter onderwijs in basisvaardigheden gaat geven. Ik schreef er eerder over. Omdat doel te bereiken zijn gesprekken gaande met o.a. de openbare bibliotheken, en op regeringsniveau gebeurt dat dan met de Vereniging Openbare Bibliotheken.

 

De uitkomst van die gesprekken is op de website van die vereniging helder samengevat.

Scholen zoeken ondersteuning bij aanpak digitale geletterdheid

 

Het ministerie van OCW heeft het afgelopen half jaar gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers uit het onderwijsveld, waaronder ook de bibliotheeksector, over het masterplan basisvaardigheden. Centraal in deze gesprekken stond de vraag: ‘wat heeft het onderwijs nodig om nóg beter onderwijs in de basisvaardigheden te kunnen geven?’. De uitkomsten zijn door het ministerie gebundeld in de publicatie: Verslag van gesprekken met het onderwijsveld over het masterplan basisvaardigheden.
Leraren waarderen structurele samenwerking met bibliotheek

Uit de gesprekken blijkt dat meer aandacht voor leesmotivatie en leesplezier noodzakelijk is. Een passende en toegankelijke collectie is hiervoor een randvoorwaarde. Leraren noemen de structurele samenwerking met de lokale bibliotheek als meest gewenste optie voor het aanleggen, onderhouden en uitlenen van een collectie op school. Leraren geven aan dat bibliotheken hen hierin ontzorgen. Er wordt gepleit te werken met een vaste leesconsulent van de bibliotheek. Als knelpunt geven scholen aan dat het aanbod per bibliotheek verschilt, waardoor het niet altijd duidelijk is wat een bibliotheek kan bieden. Daarnaast is er niet altijd budget om de ambities van de bibliotheek op school te realiseren.

Scholen zoeken ondersteuning bij aanpak digitale geletterdheid

Veel bestuurders, schoolleiders en leraren gaven aan dat zij graag meer met digitale geletterdheid willen doen, maar dat dit lastig is met de huidige bezetting op hun scholen. Daarnaast geven veel leraren aan nog niet precies te weten wat het leergebied digitale geletterdheid inhoudt. Externe ondersteuning is gewenst, maar nog niet altijd even gemakkelijk in te schakelen. De externe hulp is volgens de geïnterviewden nu voornamelijk tegen betaling beschikbaar bij commerciële aanbieders. Leraren en schoolleiders geven aan erg geholpen te zijn met goede, praktische voorbeelden en een centraal expertise/informatiepunt over digitale geletterdheid.
 

Bibliotheken belangrijke partner

De VOB ziet in de publicatie de bevestiging dat bibliotheken worden gezien én betrokken als belangrijke partner in het basisplan vaardigheden. Het ministerie van OCW heeft de bibliotheek op school dan ook opgenomen als bewezen methode voor de verbetering van basisvaardigheden.

Tot zo ver.

Je zal, net als ik, al decennia lang aandacht moeten hebben voor de relatie tussen bibliotheken en scholen  om een déjà vu te krijgen. Dit is allemaal niet nieuw. Bij mij komen herinneringen boven aan de bloei van het openbaar bibliotheekwerk en het schoolbibliotheekwerk in de jaren '70 en '80. Nagenoeg dezelfde doelen.

Bezuinigingen maakten daaraan later een einde, ook al zijn er op veel plekken nog goede contacten tussen bibliotheken en basisscholen.

Maar wellicht lijkt het voor dertigers (zoals onze minister) wél nieuw. 

Er is ook iets veranderd. Leerkrachten lezen nog minder dan toen, de werkdruk (registratiedruk) is toegenomen, de groepen tellen meer 'uitdagende' leerlingen. De condities voor leesbevordering op school zijn er niet op vooruit gegaan.

Ik wens alle betrokkenen veel succes met de herontdekking van wat bibliotheken en scholen samen tot stand kunnen brengen.

Burger en overheid

Daar had je hem weer: de burger. Terug van niet-weggeweest, maar deze keer maak ik er toch weer even melding van, want een HJ Schoo-lezing is tenslotte een status-dragende gebeurtenis waarover in dagbladen bericht wordt.

De HJ Schoo-lezing is, aldus Wikipedia, 'een jaarlijkse lezing georganiseerd door Elsevier Weekblad, en is vernoemd naar de oud-hoofdredacteur Hendrik Jan Schoo (1945-2007).'[...] 'De naam van de lezing wordt gespeld met de initialen HJ zonder puntjes en een koppelteken tussen Schoo en lezing.'

Op de website van dat weekblad is de lezing alleen voor abonnees in zijn geheel te lezen of als brochure te bestellen, maar op Youtube in zijn geheel te beluisteren.

Dit jaar sprak minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius en ze had het, volgens de recensie in NRC, onder meer over de vermeende kloof tussen 'overheid' en 'burger'.

Ik citeer:

Yesilgöz ziet een afstand tussen burgers en overheid die zo groot is dat het wederzijdse onbegrip toeneemt. „De patstelling die dan lijkt te ontstaan, leidt er steeds vaker toe dat maatschappelijke vraagstukken vervolgens bij een rechter worden neergelegd. Van de plenaire zaal naar de rechtszaal. Dat zet het gezag van de rechter binnen de trias politica onder druk, net als de democratische legitimiteit van grote beleidswijzigingen.”

Om die afstand te overbruggen, moeten overheid en burger met elkaar in „relatietherapie”.

Yesilgöz pleit voor een overheid die duidelijk en betrouwbaar is. „Uiteraard kijk ik hier als eerste naar mijzelf, naar collega-bestuurders en naar andere politici. Wij moeten het goede voorbeeld geven, zorgen dat wat we doen transparant, navolgbaar, uitvoerbaar en helder is. Niet besluiten nemen en daarna aan mensen uitleggen waarom dat goed voor hen is, maar eerst onderzoeken wat er leeft en hoe wij hen beter kunnen dienen. We moeten altijd oog hebben voor hoe beleid uitpakt in de praktijk. Zorgen dat de rechtsbescherming op orde is.”

 

[...]

 

De VVD’er ziet een Nederlandse samenleving die het gevoel van trots, op een land waar alles goed geregeld is, aan het kwijtraken is – wat het Sociaal en Cultureel Planbureau eerder deze maand ook al vaststelde.

Volgens haar is dat de overheid te verwijten. „We hebben een aantal grote fouten gemaakt. Fouten die niet alleen grote gevolgen hebben gehad voor individuen, maar daarmee ook voor de relatie tussen de overheid en die mensen voor wie wij er hadden moeten zijn.” Yesilgöz noemde de toeslagenaffaire en de gaswinning in Groningen als voorbeeld. „De instituties die onze rechtstaat vormen en die slachtoffers bescherming hadden moeten bieden, hebben gefaald. En te lang nam niemand daarvoor verantwoordelijkheid.”

Einde citaten. 

 

Niet voor het eerst vraag ik me gefascineerd af of er bij de overheid dan geen burgers zijn. Zelfs minister Dilan is volgens mij een burger, met de Nederlandse nationaliteit. Alleen de koning is geen burger, toch? Maar zeker wel de ijverige ambtenaren achter de loketten in het gemeentehuis, of de zeer burgerlijke topambtenaren van onze ministeries, evenals onze brandweerlieden, de unverfroren prikkende medewerkers van de Gemeentelijke Gezondheidsdienst en onze politie-agenten, die overigens soms ook doen alsof ze pas burger zijn als ze 'in burger' gaan, maar zo gaan ze zeker toch ook naar het stemhokje.

Om maar een handvol te noemen van de kwart miljoen overheidsmedewerkers.

 

Met die relatietherapie wordt het natuurlijk niks.

 

Een groot deel van de burgers zou kunnen beseffen dat ze de overheid hebben waarvoor ze zelf hebben gestemd: klein en machteloos, en budgetair gezien doorgaans graatmager. Neem de aanhangers van Dilans eigen partij, die toch altijd sterk te vinden waren voor een zich terugtrekkende overheid, ten gunste van 'het bedrijfsleven'. Nou zijn ze eindelijk zo ver, is het weer niet goed.

Die ontevreden burgers hoeven niet 'in relatietherapie' met de overheid (die ze wellicht zelf belichamen), die moeten zich eens gaan afvragen wat ze nou eigenlijk voor samenleving willen.

Voor het overige sprak ze overigens behartenswaardige woorden over maatschappelijke omgansvormen en persvrijheid.

Boekstart in alle bibliotheken

Sinds dit jaar bieden alle Nederlandse openbare bibliotheken het programma Boekstart aan. Boekstart is een succesvol leesbevorderingsprogramma, dat al vanaf 2009 bestaat.

 

In opdracht van Stichting Lezen hebben Adriana Bus en Merel de Bondt onderzoek gedaan naar de langetermijneffecten van BoekStart. Dat mondde uit in de publicatie Vroeg begonnen, veel gewonnen, die op 13 september verschijnt. 

Volgens de nieuwsbrief van Kunst van lezen toont het onderzoek aan dat vroeg voorlezen loont, niet alleen op jonge leeftijd, maar ook op de lange termijn: het programma ondersteunt het voorkomen van leesachterstanden en het bieden van gelijke kansen aan alle kinderen. 

In welke mate, dat stond er niet bij. Hopelijk is er een en ander aan meetwerk verricht.

Want natuurlijk, het ligt voor de hand dat voorlezen helpt, zoals sowieso praten met je kinderen ook helpt. Het lijkt me evident dat Boekstart daarbij ondersteunt.

Maar evidentie is nog geen bewijs.

Erg klein verhaal

Hoe leg je kinderen uit wat er met het klimaat aan de hand is? 

 

Lastig, want het is een ingewikkeld verhaal, vol aannames en onzekerheden. 

Je zou de geschiedenis van de planeet erbij moeten halen, voor zover we die denken te kennen, en wat we weten over zonnecycli en de invloed daarvan op de planeet, wat we weten over de dampkring en tot slot de invloed van menselijke activiteiten voor zover we die kunnen meten en ook verontrustende verschijnselen zoals stijging van de gemiddelde temperatuur, smeltende poolkappen en gletsjers en de mogelijke invloed daarvan op het waterpeil...

... en dan heb ik het nog niet over kooldioxide, methaan, pcb's, ozonlaag, kap van bossen, oprukkende woestijnen, aardmagnetisme, wandelende polen, plastic-soep en nog zo wat, zoals de kleine maar lawaaiige groep mensen die iedere verandering ontkennen of met schijnargumenten wegredeneren en de nog kleinere maar zeer machtige groep potentaten die zich nergens iets van aan wensen te trekken zolang hun fortuin maar groeit, en niet te vergeten hun boze, bange, gefrustreerde kiezers, als ze die nodig hebben. Viva!

Er zijn ook zo ontzettend véél mensen. Het lijkt wel een plaag.

Maak daarvan maar eens een verhaal of vertoog voor jonge kinderen, en dan liefst zodanig dat ze niet bang in een hoekje kruipen.

 

Marc ter Horst probeerde het, al dan niet in opdracht. Hij is niet van de koude grond, dat toonde hij o.a. in Viruswereld. Samen met Yoko Heiligers maakte hij het prentenboek Scheten uit de schoorsteen. 

Het kleine verhaal over klimaatverandering, staat er ook nog op de voorkant (niet op de titelpagina).

 

Het is inderdaad een 'klein verhaal' geworden. Kan ook haast niet anders, als je aan kleuters iets probeert te vertellen over klimaatverandering.

Het begint met het prachtige:

Sommige dingen kun je zien

en sommige dingen kun je niet zien.

 

Voor veel kleuters iets om over na te denken! 

Koeienscheten 'vliegen de lucht in', net als de 'scheten' van auto's en fabrieken.

Al die scheten in de lucht.

Je ziet ze niet, maar het zijn er steeds meer.

Boven ons hoofd hangt een deken van scheten.

De zonnestralen kruipen lekker onder de deken.

Zo wordt het steeds een beetje warmer.

'Lekker'? Afijn, strikt genomen klopt het niet helemaal (koeien boeren ook en zonnestralen kruipen niet), maar het is wel een mooi beeld.

 

De prenten van Yoko Heiligers bij dit vertoog zijn aardig, maar ook niet meer dan dat en daardoor misschien functioneel. Haar beesten hebben van die gezichten die ons of elkaar op bijna menselijke wijze aankijken. 

Zo lijken ijsbeer en zeehond elkaar hier met enige sympathie te bekijken:

 

 

De tekst maakt evenwel duidelijk dat hier een hongerige beer naar zijn of haar onbereikbare prooi kijkt.

 

De warmte van die onder de schetendeken gekropen zonnestralen veroorzaakt vervelende verschijnselen, zoals heftige regenbuien, lange droogtes en smeltend zee-ijs, maar:

Al die problemen in de wereld.

Het worden er steeds meer.

Daarom doen de mensen allemaal slimme dingen.

Slimme dingen om de deken van scheten niet dikker te maken.

Slimme dingen om de aarde niet warmer te maken.

En dat wordt in enkele utopische pagina's verder uitgewerkt.

Goed zo Marc, zonder optimisme vaart niemand wel. Klein momentje van werkelijkheidszin:

Al die slimme dingen zijn bedacht door

slimme mensen en ze bedenken er steeds meer.

Als heel veel mensen meedoen

wordt de deken van scheten langzaam dunner.

Dat duurt jaren en jaren.

'Als heel veel mensen meedoen', ... Zo is 't maar net. 'Jaren en jaren': ja, misschien wat te veel jaren.

Zo'n prentenboek zonder een flintertje hoop, dat zou niet kunnen. Op de laatste pagina's geeft Marc nog wat uitleg en tips mee, zoals 'minder vlees en kaas eten helpt!'. Maar ook:

 

 

Klaar ben je, als jonge 21e-eeuwer.

 

 

Horst, Marc ter, en Yoko Heiligers. Scheten uit de schoorsteen. Gottmer, 2022. ISBN 978 90 257 7649 7, 26 p.

Superhelden?

Tijdje geleden zat er zomaar een kaartje in de bus.

Ook superhelden moeten naar bed

 

stond erop. Getekend: Nanny Nina. Nooit van gehoord.

Andere kant:

Au pair ?!

"Hallo, ik ben Marieke :) Samen met mijn man, kinderen en onze hond is het lekker druk in huis! We hosten al 10 jaar een au pair. Onze jongste spreekt daardoor zelfs al wat engels en de kids ontdekken andere culturen. Gezellig en we hebben nu 30 uur per week hulp met opvang, koken, en alles in huis."

Met een schimmig foto'tje van een gezin. In kleur daaronder:

Wist jij dat...

- Een au pair bij je in huis woont?

- Een au pair slechts €500,- per maand kost?

- Een au pair 30 uur per week helpt met de kids,

- het huishouden en koken? (en ouderen zorg!)

Jouw au pair kan 1 september al op de stoep staan als je deze maand start. Meer info?

www.nannynina.nl / [tel.nr.]

 

Overgenomen met spelfouten en al, alleen de streepjes waren bolletjes.

Het lag enige tijd op tafel, want ik vroeg me af waarom ik me eraan ergerde.

Ik ben oud, dus nog steeds valt het me op als men me ongegeneerd met jij en jou benadert, maar daar wen ik aan. Jij wint, u verliest. En ook tutoyeerders kunnen beleefd zijn. Wie Engels als moedertaal heeft, weet niet anders.

Spelfouten, ach, de lokale schilder of meubelbekleder kan er ook wat van.

 

En dan: 'kost slechts €500,-'! Dat is ernstig onderbetaald voor wie 30 uur per week werkt. De rest van het minimumloon bestaat kennelijk uit kost en inwoning. Hier worden krentenkakkers aangesproken.

30 uur per week 'opvang, koken, en alles in huis'. Jawel. Of : 30 uur 'helpen met de kids' en dan óók nog huishouden, koken 'en ouderen zorg'. Ergens in dat gezellige huis van 'Marieke' zwerft nog een oma rond, moet je weten. Wie goed tuurt, ziet haar met wat goede wil op het foto'tje, net als de au pair, die toevallig een wat donkerder huidskleur heeft en zwart haar.

Het woord uitbuiting komt langs. Van alle tijden...

Het lag vooral aan de superhelden, denk ik. Zoals ik ook soms denk dat kids kinderen met een grote mond zijn, die net wat te veel mogen en net wat te veel geprezen worden. (Komt misschien vaak voor bij ouders die net wat te weinig tijd aan hun kinderen besteden.) Ja, kinderen hebben liefde en geborgenheid nodig, maar daarom zijn het nog niet direct superhelden. Houd ze wel met de benen op de grond, al kan een keer hoog optillen helemaal geen kwaad, zien ze wat verder.

 

Gauw wegdoen, dat kaartje.