Marloes Morshuis heeft het zich zeker niet makkelijk gemaakt. Twee verhalen-in-één, waarvan een zelfs met meerdere eindes, samen 417+77 ofwel een kloeke pil van 494 bladzijden.
Ze heeft het de uitgeverij en vooral de opmakers en correctoren ook niet makkelijk gemaakt met zo'n pil, die je moet omdraaien om het tweede verhaal te lezen en die hier en daar ook nog is voorzien van gekleurde pagina's en tekeningen.
En niet het minste, ze maakt het de lezer ook al niet makkelijk, want die krijgt heel wat te verstouwen.
En dan is Alter niet eens zo'n zogeheten ik-boek, waarin een vertellende tiener ons schier eindeloos bezig houdt met haar of zijn gedachtes en gevoelens, tot in detail.
In Alter doet de verteller dat echter. Hoofdpersoon Rozzy (of Roz) is een tienermeisje met een heftig gevoelsleven en daarvan krijgen we als lezer héél véél mee. Het volgende citaat (p. 15) toont meteen van wie ze dat (ook) heeft meegekregen:
Ze hadden in stilte gegeten en daarna had Roz de rode strepen van de keukenkastjes geboend en op haar kamer 'huiswerk gemaakt'. Het was een eitje om rond middernacht ongemerkt het huis uit te glippen, want Barbara ging iedere doordeweekse avond om half elf slapen. Belachelijk. 'Je laat je als een kleuter door je dialego naar bed sturen,' had Roz laatst tegen Barbara gezegd toen die een kwartier voor het eind een film had afgezet. Maar nee, dat was complete onzin, volgens haar moeder, die uiteraard meteen de kans had gegrepen om de boel om te draaien. 'Ik heb een geweldige baan, maar 's avonds ben ik kapot, Rozzy,' had ze gezegd. 'Het zou helpen als jij wat vaker kookt en schoonmaakt. Maar je dialego vindt het vast ook een goed idee als jij wat meer helpt in huis - en dus vertik je dat. Wie is hier nu de kleuter?' Ze hadden allebei met deuren gegooid, zo hard dat het porseleinen poezenbeeldje dat nog van oma was geweest uit de kast was gevallen.
Dit vergt uitleg.
Na enkele decennia rampspoed en ineenstorting (deze periode heet de Prego) heeft zich een samenleving gevormd onder leiding van de DN, en iedereen heeft verplicht een persoonlijke digitale spiegel die formeel deel uitmaakt van je persoon, een 'digitaal alter ego' afgekort tot dialego. Die dialego is als het ware je betere helft. Die 'betere helft' wordt evenwel centraal beheerd en controleert de andere helft middels 'checks', en je krijgt 'rode schermen' als je niet aan de verwachtingen voldoet. Bij teveel rode schermen volgt een 'checkup' bij de 'altercoaches' en nog erger kan de DN besluiten je uitsluitend nog als dialego te laten voortbestaan. Je sléchtere helft gaat dan de Schaduw in en wordt nooit meer gezien. Aangezien de normen steeds strenger worden, loopt dit uit de hand. Men komt in opstand en bij die opstand speelt Roz een zeer belangrijke rol.
En die twee boeken dan?
Die dialego's zijn ooit bedacht door ene Cato Maris, een auteur. Die schreef een boek, Alleen Samen, een toekomstverhaal, waarin ze met het idee voor de dialego's kwam en nog veel meer ideeën. Het verhaal was bedoeld als dystopie, maar onder invloed van de Prego en de gevoelde noodzaak tot redding herschreef ze het verhaal en zo werd ze gezien als een soort oermoeder van de nieuwe samenleving. Zelf kreeg ze echter spijt, zeker toen ze merkte dat haar verhaal anders werd opgepakt dan ze bedoelde:
Het is belachelijk dat we een dialegosysteem nodig hebben! Mensen kunnen al eeuwenlang alles maken, bedenken en oplossen, maar helaas is de evolutie van de mensheid te vroeg gestopt. We zijn zo zwak en egoïstisch dat we een systeem nodig hebben om te voorkomen dat we onszelf uitroeien. Als mensen er een puinhoop van maken, moeten we het leven maar overlaten aan de betere versie van onszelf. Aan onze dialego’s.
Ze verdween naar een onbewoond eiland, maar de DN zorgde ervoor dat haar dialego in leven bleef, zodat mensen nog steeds met haar konden praten, pardon, een audiëntie aanvragen.
Roz, zelf ook al niet zo'n braaf type, komt in actie als haar vriendje Fabian wordt opgepakt en dreigt te worden verwezen naar de Schaduw - dus eigenlijk vermoord. Met hulp van boekwinkelier Wilfred Zaborich, van de winkel Fabula Rasa (prachtige naam!), weet ze Cato op te sporen en ertoe te bewegen een eind aan de dialego's te maken. Hetgeen lukt.
Hoe, dat ga ik hier niet uit de doeken doen. Maar dat verklaart het tweede boek. Dat is namelijk van Cato Maris en heet Alleen Samen.
Intussen is Alter niet zo'n dystopie als het lijkt. Want na de schokgolven die het einde van de dialego's veroorzaakt, gloort hoop.
'Nog gefeliciteerd met je zestiende verjaardag.' Wilfred pakte een boek van de hoge stapel en gaf het aan haar.
'Alter...' fluisterde Roz. Het omslag stond vol mensen die in een zwarte massa verdwenen. De Schaduw. 'Hoe hebben jullie dat voor elkaar gekregen?'
'Zodra Barbara en ik aankwamen in de hoofdstad heb ik al mijn contacten uit de boekenwereld benaderd en bijna iedereen wilde meewerken. Nog voor de elektriciteit uitviel, hadden we Alter gedrukt. Vijftigduizend stuks. We delen ze gratis uit aan iedereen die het wil lezen.'
Roz bladerde naar de laatste pagina.
'Mooi dat het is gelukt,' zei ze langzaam, 'Maar wat maakt het nog uit. Kijk naar buiten.'
'Eén verhaal kan het verschil niet maken, dat klopt. Kom eens mee, Roz.' Wilfred pakte haar hand.
'Kun je hier wel weg? Dadelijk jat iemand je boeken.'
'Dat is niet erg. Een boek kenmt geen verkeerde bestemming. Dat ben je toch niet v ergeten?' Ze liepen naar buiten. 'Wat zie je?' vroeg Wilfred.
'Dichtgetimmerde etalages. Omgehakte bomen, losgetrokken elektriciteitsdraden. Een kapotte straat met een heleboel klinkers eruit - die zullen wel door de ruiten zijn gegaan.'
Wilfred knikte. 'Allemaal waar. Maar zie je dat?' Hij wees naar twee jonge mannen die de bestrating aan het repareren waren. Ze liepen een eindje verder de Nieuwe Marktstraat in. 'En dat?' Davy stond achter een tafel met een paar grote pannen erop en zwaaide naar hen. Ernaast stonden een stuk of vijf mensen te eten en te lachen. 'Davy maakt iedere dag gratis soep van ingrediënten die mensen overhebben. Kom, we lopen een stukje door. Kijk nog eens goed om je heen, Roz.'
In een tijd waarin men het vaak heeft over kunstmatige ofwel artificiële intelligentie ofwel AI (want KI betekende al iets anders) is dit een boeiend verhaal.
Morshuis, Marloes. Alter. Lemniscaat, 2025. ISBN 978 90 477 1568 3, 477 p. (Maris, Cato. Alleen Samen. Pos/Hub, geen ISBN, 77 p..)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten