Na de De Kleine Gids voor de niet-bestaande Vogels van Europa en De Nieuwe Gids voor de niet-bestaande Vogels van Europa (zie hier) is Baardman & boterkontje beslist het leukste boek over vogels.
Het boterkontje had zeker in de eerstgenoemde twee gidsen een plaatsje kunnen vinden, ware het niet dat deze vogel wel bestaat. Het is een andere naam voor (o.a.) de wintertaling. Ook de regenfluiter, zwartjan, stinker, pepervreter, hutketuk en het fladdergatje bestaan. En ja, ook de baardman, al hebben vogelwaarnemers het vaak wat kleinerend over baardmannetje en hebben ze er geen probleem mee dat de baardman ook een vrouw kan zijn.
Deze namen en de wat algemenere namen staan keurig geïndexeerd achterin Baardman & boterkontje, de vogel en zijn naam van Toine Andernach, 'een enthousiaste vogelaar met passie voor taal' of 'een taalkundige met passie voor vogels'. Na de zwemmer, de laatste vermelding, blikt een vuurgoudhaan (ja, die bestaat ook) ons recht in de ogen.
Het is niet de enige mooie foto in dit boek. Want hoewel de 26 stukjes over de herkomst van een of meer vogelnamen alle vergezeld gaan van een plaat uit Nederlandsche Vogelen (Nozemann en Sepp, 18e en 19e eeuw), staan er bijna evenzoveel foto's in. Waaronder, uiteraard, die van de baardman.
De 'gebruikte bronnen' beslaan vier bladzijden, ik neem aan dat de geboden verklaringen en veronderstellingen (want lang niet alles is zeker) gegrond zijn. De Vlaamse gaai, tegenwoordig gewoon gaai, blijkt niet zo te heten omdat mensen hem zo Vlaams vonden, maar waarschijnlijk doordat de Fransen hem een gai flammant noemen (zoiets als een vlammende gaai), welke naam vervolgens in het naburig taalgebied tot Vlaamse gaai is verbasterd. Ik noem maar een weetje. Zoals smient (ja, dat is ook een bestaande vogel) eigenlijk 'kleine eend' betekende. Van die dingen.
Als je niets met taal hebt, val je er niet van achterover.
Maar voor taalminnaars is Baardman & boterkontje een heel amusant boek.
O pardon: die zwartkopzeeduif... daarvoor moeten we toch bij O.C. Hooymeijer zijn. Maar de herkomst van de naam lijkt me evident. Kun je van de aalscholver niet zeggen.
Toine Achternach. Baardman & boterkontje, de vogel en zijn naam. Noordhoek, 2021. ISBN 978 90 5615 693 0, 128 p.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten