'Iedereen moet hun bubbel uit'

 

Even aandacht voor de laatste nieuwsbrief (31-1-2025) van IBBY Nederland, want daarin staat de opmerkelijke zin

Iedereen moet hun bubbel uit en alle kinderen in een boekenbubbel zien te krijgen.

Roept de vraag op: foutje of opzet? (Hun in plaats van zijn of haar of haar of zijn.) Staat in een weergave van de lezing die kinderboekenambassadeur Rian Visser hield op 1 november jl. tijdens de 'IBBY-boek&groetdag' in het Haagse Kunstmuseum. 

Boeiend idee: eerst je eigen bubbel uit en dan alle kinderen in één boekenbubbel? Ik hoop dat Rian Visser het wat overzichtelijker bracht.

Afgezien daarvan: er zijn wat bestuurswisselingen geweest. Voorzitter Martine Letterie nam afscheid, het bestuur bestaat nu uit Elke Brand (coördinatie nieuwsbrief), Liselotte Dessauvagie (penningmeester), Aisha Plein (sociale media), Marloes Robijn (voorzitter), Peter van Rossum (lid), Martine Schaap (ledenwerving) en Inge Zelvelder (secretaris).

 

IBBY is een 'non-profit organization which represents an international network of people from all over the world who are committed to bringing books and children together'. Het hoofdkantoor is in Basel, Zwitserland.

Er is sinds enkele jaren ook een actieve Europese afdeling, IBBY Europe. Voornaamste activiteit: het organiseren van een conferentie tijdens de grote en toonaangevende Internationale Kinderboekenbeurs in Bologna. Er zijn 33 landensecties lid van IBBY Europe, verrassend genoeg ook Oekraïne én Rusland, en Wit-Rusland. En zowel Armenië als Azerbeidzjan. Forum voor boeiende ontmoetingen? België heeft trouwens twee secties.

 

Tijdens deze bijeenkomst werd ook de Jenny-Smelik-IBBY-Prijs 2024 uitgereikt.

Winnaars waren Zindzi Zevenbergen en Hedy Tjin voor De reis van Manie Schaafijs (De Harmonie, 2023). Dit boek werd eerder al bekroond met een Zilveren Griffel en de Thea Beckmannprijs. Een eervolle vermelding kreeg Mijn eerste woordjes in het Sranan deel 4 van Darryl Veldman (Stimofo Strips).

Nestelen

 

 

Albert

 

. zit het liefst in zijn zetel

. houdt van winteravonden bij de kachel

. geniet van een kopje thee

. leest veel: dikke boeken, spannende boeken, boeken met prentjes, zoeken zonder prentjes, kranten, koekjesverpakkingen, ...

. éét ook graag koekjes, vooral wanneer ze vers gebakken zijn

. zijn naam wordt uitgesproken als Albeir, het is zo, het is niet anders

 

Albert blijft het liefst gezellig thuis. Hij is een nestelaar. Albert deelt een boom met Jeanne.

 

Ziedaar Albert. Jeanne volgt de pagina erop maar die tekst ga ik niet citeren. Ze heeft tegenovergestelde trekjes.

 

Het verhaal draait om de vraag: hoe krijgt Jeanne haar Albert uit zijn zetel, naar buiten, op reis. Een prent toont wat ideeën.

 

Het lukt haar, op een ingenieuze en lieve manier. En ze vinden een wijze van samen reizen die beiden tevreden stelt, heel knap en geestig verbeeld op de vier laatste bladzijden. Intussen weten ze ook dat mensen niet uit eieren komen. En ze vinden elkaar, steeds weer.

Een buitengewoon prentenboek, dat zich goed zal laten voorlezen en vooral opvalt door de mooie prenten, die zo uit een poppenkast of animatiefilm lijken te komen maar wellicht op een heel andere manier zijn gemaakt, en de eenvoudige maar trefzekere tekst. Als ik het goed heb is de tekst van Kristof Ribus, hoewel die ook tekent, en het beeld van Siska Vastesaeger, die zich ook met animatiefilms bezighoudt. Een voorbeeldig staaltje samenwerking.

 

Vastesaeger, Siska, en Kristof Ribus. Albert de nestelaar. Pelckmans, 2025. ISBN 978 94 6310 644 3, 32 p.

Sommige platen zijn over twee pagina's verspreid en het boekje is vierkant en breder dan mijn scanner. Dat maakte weergave van de prenten lastig, excuses.

PS. Dit komt uit Siska's Insta-account (Bureau Bordélique):

 

Jeanne and Albert, the main characters in my book, are named after my neighbours in the village where I grew up. This is a picture of the real Jeanne and Albert. My parents came from the capital, Brussels. They dreamed of living self-sufficiently, but they knew nothing about the rural life.
Jeanne and Albert must have shaken their heads in disbelief when they saw these naive hippies at work.
But with openness and curiosity (they had always seen everything) ‘they provided advice and assistance (even when we didn’t ask for it).
But when the chickens escaped again, we were happy they helped us out. 😊

Het grote bos

 

  het was mistig in het grote bos

  een dichte nevel tussen de bomen

  de egel schuifelde langzaam voort

  in de hoop goed thuis te komen

 

Zo begint het lied 'De egel en de uil' in het prentenboek Met mijn neus in de wind, dat vorig jaar verscheen voor de Kinderboekenweek maar uiteraard (gelukkig) ook na dat festijn nog te lezen valt - en te beluisteren, want via een qr-code voorin het boek beland je op een website met links naar Youtube-video's met uitvoeringen. Met wat zoeken bleek er trouwens ook een minidocu te vinden over het componeren van de muziek. Mini, maar toch wat langdradig.

 

 

De liedjes worden vrijwel allemaal gezongen door Boudewijn de Groot, die dat met zijn 80 jaar nog altijd goed kan, sommige (ook) door Jaco van der Steen en familie. Hoewel de zang welluidend en correct van toon is, is hij ook tamelijk vlak, met weinig expressie. De liedjes moeten het dus hebben van de tekst, wat overigens voor heel veel liederen geldt. De begeleidende muziek is eveneens mooi, maar ook daarvoor geldt dat er weinig verschil in stijl zit tussen de liederen. Als je onze Boudewijn dus dóór laat zingen, op Youtube, en je let even niet op, dan lijkt het alsof je één lang lied hebt gehoord dat aldoor maar in dezelfde stijl doorgaat.

 

Die door het donkere bos schuifelende egel doet dan wel denken aan het Haunted Wood dat Sam Leigh in zijn recent verschenen History of Childhood Reading tot thema nam, maar heel griezelig of spannend wordt het niet in de liederen in deze bundel. Het zijn vrijwel allemaal soms wat lange dierenverhaaltjes met een vriendelijke pointe. Zelfs het lied 'Somber', waarin nu eens geen beest aan het woord is, eindigt wat slapjes met de raad

  daar ben ik nu wel achter

  namelijk: zorg dat je iets doet

  zorg dat je wat omhanden hebt

  dan komt het wel weer goed

Tja. Daar heb je wat aan...

 

Echt mooi aan deze bundel c.q. dit prentenboek zijn de illustraties ('tekeningen') van Mark Janssen! Fantastisch, vol kleur, dubbelpagina-groot, met meer expressie dan stem en muziek.

Groot, Boudewijn de, Jaco van der Steen. Met mijn neus in de wind. Met tekeningen van Mark Janssen. Lemniscaat, 2024. ISBN 978 90 477 1662 4, 32 p.

Brave tips voor tieners

Als de naam Jan Paul Schutten op de voorkant van een boek staat, wekt dat doorgaans mijn nieuwsgierigheid op. Hij heeft meerdere opmerkelijke non-fictie titels op zijn naam staan, waarvan er enkele in dit blog besproken zijn. Bijvoorbeeld: Het mysterie van niks en oneindig veel snot, Het raadsel van alles wat leeft; en de stinksokken van Jos Grootjes uit Driel en Het wonder van jou en je biljoenen bewoners.

Schaam je gerust door voor je ouders is ook een intrigerende, uitdagende titel, helaas staat er en andere tips voor je tienertijd bij. In kleinere letters, maar toch maakt dat de titel minder spannend. 

Eigenlijk geldt dat m.m. ook voor de inhoud.

 

 

De vorm is o.k., de schutbladen (zie boven) prachtig, jammer dat voor en achter hetzelfde is, en Emma Ringelding heeft er mooi simpele, cartooneske tekeningen voor gemaakt.

 

De toon van de verteller is die van die joviale leraar die altijd met die ene bil op de tafel gaat hangen en zijn leerlingen lollig toespreekt, inclusief een interviewtje met zichzelf toen-ie veertien was. 

 

Die joviale grappigheid zal best werken, een fraai staaltje is bijvoorbeeld de samenvatting

 

 

in drie delen als een tv-serie: part one, 'A New Beginning', part two, 'Revenge of the Hormones' en part three, 'Final Combat'. En het oefenen van het perfect draaien met je ogen.

 

Soms is die joviale leraargrappigheid wellicht wat over de top, zoals met dat kampioenschap uitstel.

 

Met de tips is niets mis en dat is precies waarom ze niet zo spannend zijn, althans niet voor een recensent die de 70 is gepasseerd. Religie ontbreekt maar daarmee heb ik geen moeite. Al die frisse adviezen rond seks en gender zullen in streng-christelijke contreien op zijn minst wenkbrauwen doen rijzen, maar ik vind dat hij het goed gedaan heeft. Hoe je jezelf kan verbeteren, hoe je moet flirten, allemaal in orde, net als het braafste stuk, waarom (eigenlijk: hoe) je toch beter je huiswerk kan maken en dat aanhikken tegen iets vervelends doen erger is dan dat doen zelf. 

Waarachtig, je zou als tiener zomaar iets kunnen hebben aan dit boek.

Was ik maar een tiener...

 

Schutten, Jan Paul. Schaam je gerust dood voor je ouders en andere toptips voor je tienertijd. Gottmer, 2024. ISBN 978 90 257 7903 0, 188 p. 

Depri: inflatie van gezondheidstaal

Vorige week nog, in de trein, hoorde ik iemand diens reisgenoot vertellen depressief te zijn door trauma opgelopen vanwege een narcistische ex, wat nog altijd triggerend was.

Een citaatje uit een opinie-artikel in NRC 24-1-2025 door Tine Molendijk, 'antropoloog gespecialiseerd in geestelijke gezondheidszorg'.

 

Dat triggert bij mij weer de verwondering over het gemak waarmee sommige psychologen en aanverwanten termen uit de handboeken voor werkelijkheid aannemen, ondanks de kritiek die ze tegelijk soms hebben op dat ene handboek uit de VS waarin alle stoornissen van de menselijke geest 'beschreven' zouden zijn, inclusief (tot en met de een-na-laatste versie) homofilie. Poging tot maat verheven.

Een woord van etiket verheven tot werkelijkheid, van naam tot waarheid.

Verstandige zielzorgers weten dit overigens wel en betrachten voorzichtigheid bij het benoemen van een stoornis. 

 

Dat is niet waarom Tine Molendijk zich in haar artikel druk maakte. Waar ze op wees is dat sommige begrippen uit de zielzorg zijn overgenomen in het dagelijks spraakgebruik en dan een andere betekenis krijgen dan oorspronkelijk bedoeld - of zoals omschreven staat in genoemd handboek (DSM).

Heel interessant, die verschuiving van betekenissen en connotaties, maar zij vindt er een zorgelijk kantje aan zitten. Dat benoeming tot erkenning of herkenning leidt, leuk, maar 

als we de inflatie van gezondheidstaal en oppervlakkige erkenning blijven voeden, lopen we het risico mentale problematiek onder jongeren te verergeren in plaats van hen echt te helpen.

Aldus Tine Molendijk. (NRC-abonnees vinden het stuk hier.)

'Inflatie van gezondheidstaal'.

In onze emo-tijden is inflatie sowieso een boeiend verschijnsel. Een gebeurtenis (sorry, event) wordt leuk, heel leuk, heel erg leuk, superleuk, supersuperleuk... Fantastisch, geweldig, megaleuk, gigaleuk... Net als mensen na een redelijk aardig maar niet heel bijzonder concert Amerikaans gaan blèren (woew woew!) alsof de jongens en meisjes op het podium echt álles hebben gegeven. (Wat overigens misschien ook zo is, maar ja...)

Voor een echte depressie is dan op de lange duur geen woord meer. Megadepressie?

En misschien wordt een echt trauma dan weer wat het is: een wond. Desnoods een diepe wond, die een litteken nalaat.

Drank...

 

 

Helaas, de Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur bestaat niet meer. De club is opgeheven, naar verluidt omdat er zich geen geschikte bestuursleden meldden om de scheidende voorzitter en penningmeester annex redacteur op te volgen. De website blijft wél bestaan, evenals de nieuwsbrief.

Deze stichting schonk haar donateurs ieder jaar een boekje.

Om te behoeden (zou je haast denken) dat oud-donateurs na het verscheiden van de club collectief aan de drank zouden gaan, is het laatste boekje in deze reeks gewijd aan 'de strijd tegen alcohol in kinder-, jeugd- en schoolboeken 1850-1930: De jenever! Vloek over dien drank!, door Berry Dongelmans. 

Smullen, vanwege de plaatjes, de citaten en de samenvattingen.

 

Dongelmans, Berry. De jenever! Vloek over dien drank! De strijd tegen de alcohol in in kinder-, jeugd- en schoolboeken 1850-1930. 26 p. Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur. De Waare Rijkdom nr. 24. 

 

PS. Met het verscheiden van deze stichting is wellicht het merkwaardige onderscheid tussen kinderen en jeugd ook uit de wereld, althans in het Nederlands taalgebied.

De afbeelding boven het bericht komt uit uit een centsprent met diverse bezigheden van volwassenen getiteld Verfoeijelijke dronkenschap, Brengt menig een ten laagsten trap. (Deventer, Jan de Lange, 1828-1849) En de verwijzing zat in de eerste nieuwsbrief die Jeanet Kok stuurde.

NOT 2025

Iedere keer, ook nu weer (21-2) hoop ik dat al die onderwijsgevenden die de drie grote hallen betreden van de Nationale Onderwijs Tentoonstelling, een doel hebben, een zeer specifiek wensenlijstje. Of het nu een nieuwe methode is voor lezen of rekenen, of nieuw meubilair, een nieuw klimtoestel of ideeën voor een uitstapje met de klas, je komt op de NOT beslist verder, maar zonder zo'n lijstje wordt het (ver)dwalen. Ik kom voor lezen en boeken en kan bijna twee van de drie hallen ongemoeid laten.

De stand van Blink is bijna even groot als die van Zwijsen. Malmberg ontbreekt, net als Thieme en Noordhoff. Er is zowaar een standje van NBD Biblion, eigenlijk vooral Aura, maar ook van Lezenopschool, Schoolbieb-nu en een hele grote stand van Schoolsupport. 

Deze keer geen in het oog vallend Kinderboekenplein maar wel een dito terras, en (dacht ik) minder uitgeverijen dan vorige versies (2023, 2021...), maar toch wel De Eenhoorn, Clavis, Gottmer, Luitingh-Sijthoff, in de buurt van dat terras. En Femke Ganzeman van Leesbevorderingindeklas.nl wist aan het eind van haar lezing over 'Ontdek de kracht van kinderboeken in je onderwijs!' nog te wijzen op het aanstaand verschijnen (maart/april) van De wereld in boeken, leesbevordering in de klas (Boom). Waarvan acte.

 

Topina

In veel voor kinderen bedoelde films (met name die van het Disney-concern) vind je naast de held(in) van het verhaal een klein begeleidend figuurtje dat meedoet met de hoofdpersoon. Kan een vogeltje zijn, een hondje of ander beestje, of een klein mensje. Er is wel eens verondersteld dat kijkende kinderen zich deels met zo'n figuurtje kunnen vereenzelvigen. Ze kunnen zo meeleven met twee verhaalfiguren.

 

Het lijkt erop dat Lida Dijkstra zoiets in haar hoofd had toen ze Topina bedacht als jonge hoofdpersoon van De wonderverteller, naast verhalenverteller Marco Polo. Topina ('Muisje') is de naam die Marco Polo haar geeft, het weesmeisje dat in de Genuaanse gevangenis werkt waar Polo gevangen zit na terugkomst uit Azië en pech in een zeeslag tussen Genuese en Venetiaanse vloten.

 

 

De paiza van de Koeblai Khan, het reisdocument voor Marco Polo c.s.

 

Topina, de verteller van het omvattende verhaal, brengt het contact tot stand tussen koopman Polo en schrijver Rustichello di Pisa, eveneens gevangene. Ze maakt de sessies mee waarin Marco Polo vertelt en Rustichello schrijft. Zo beleven wij lezers ook de verhalen mee. In het boek staan die in een ander letterkleurtje, en waar uitleg wordt gegeven over vreemde beesten en zo staat die in weer een ander letterkleurtje. Zo wordt dit verhaal-in-een-verhaal redelijk overzichtelijk gehouden.

 

En Marco's verhalen? Rustichello dringt erop aan dat er genoeg spanning en sensatie in moet zitten om toekomstige lezers te vermaken, een handige vondst van de auteur, want zo vermijdt Marco Polo te lange uitweidingen en opsommingen en blijft er een in delen gesplitst verhaal over dat precies bevattelijk en genietbaar is voor lezers van elf en ouder. (Topina is elf jaar.) 

Boeiend genoeg en achterin voorzien van een verantwoording die geloofwaardig maakt dat Polo's relaas in essentie overeenkomt met dat in het boek van Rustichello da Pisa zoals dat in allerlei soms van elkaar verschillende kopieën is bewaard, Il Milione, Il Divisiment dou Monde. (Het oorspronkelijke manuscript is verloren gegaan.) Lida Dijkstra maakte gebruik van de Nederlandse vertaling door Anton Haakman: Marco Polo, De wonderen van de Orient, Il Milione (Polak & Van gennep, 2008).

 

 

Speciale vermelding verdienen de illustraties door Djenné Fila. Ze heeft een heel eigen stijl, ze kreeg gelukkig de ruimte (denk ik) en ze passen heel goed bij het verhaal van Marco Polo. De kaart op de schutbladen (zie boven) is ook handig en mooi.

 

Dijkstra, Lida. De wonderverteller, over de reizen van Marco Polo. Met illustraties van Djenné Fila. Luitingh-Sijthoff, 2024. ISBN 978 90 210 4894 9, 208 p.