Grote grazers 3

Eind 2012 publiceerde ik een eerste verzameling Grote Grazers, begin 2014 de tweede.

Ik kon het verzamelen niet laten, dus volgt hieronder een vervolg, met opnieuw dezelfde inleiding. 

Veelal denkt men bij grote grazers aan de runderen en paarden die vredig grazen in de daartoe aangewezen gebieden die men wel eens 'natuur' pleegt te noemen. Ze doen dat kuddegewijs en laten voldoende over voor kleinere grazers, knabbel-, krabbel- en grabbelaars en wroeters, en allen vullen op hun beurt weer de magen van roofdieren of rotten na overlijden weg.

Ook in de menselijke samenleving kennen we grote grazers - vaak ook grote graaiers genoemd. Hoewel ze op het eerste oog geen kuddes vormen, zijn ze wel met elkaar verbonden: al grazen ze soms ten koste van elkaar, ze gunnen elkaar vaak als bovenbazen ook de rijke weiden. Mensen die, naar Adam Smith, 'ervan houden te oogsten zonder te zaaien' (1).

Op 20 januari 2014 verscheen een kop in de Volkskrant: '85 rijkste mensen even vermogend als armste helft van wereldbevolking'. Ik citeer:
'De 85 allerrijkste mensen ter wereld bezitten bij elkaar even veel geld als de 3,5 miljard armste mensen. Dat blijkt uit een nieuw rapport van Oxfam Novib. De organisatie voor ontwikkelingssamenwerking waarschuwt dat de kloof tussen arm en rijk in de wereld steeds groter is geworden door een soort machtsovername van rijke elites, die het politieke proces naar zich toe hebben getrokken en regels van het economische syteem in hun voordeel gebruiken.
Oxfam Novib presenteerde het rapport 'Working for the Few' tijdens het 'World Economics Forum' vandaag in Davos.' (De link leidt naar een samenvatting.)

Ik citeer uit die samenvatting:
'• Almost half of the world’s wealth is now owned by just one percent of the population.
• The wealth of the one percent richest people in the world amounts to $110 trillion. 
That’s 65 times the total wealth of the bottom half of the world’s population.
• The bottom half of the world’s population owns the same as the richest 85 people in 
the world.
• Seven out of ten people live in countries where economic inequality has increased in 
the last 30 years.
• The richest one percent increased their share of income in 24 out of 26 countries for 
which we have data between 1980 and 2012.
• In the US, the wealthiest one percent captured 95 percent of post-financial crisis 
growth since 2009, while the bottom 90 percent became poorer.'
Helaas is in het rapport niet te vinden of ze de Amerikaanse trillion bedoelen, ofwel 1.000.000.000.000, een biljoen, dan wel de Europese trillion, ofwel 1.000.000.000.000.000.000. Scheelt toch een factor 1000.000... Ben geneigd voor het laagste getal te kiezen, maar de bron is wel Credit Suisse. Dezelfde bank, overigens, die in zijn Global wealth report van oktober 2014 berichtte dat de kloof tussen arm en rijk sinds de 'crisis' (2008) is gegroeid.
Heel 2014 bevatte de pers berichten over de rijksten ter aarde, en hoe ze aan hun centen kwamen en komen. Het gaat dan vaak niet meteen over individuen, maar over bedrijven, en hoe die weten te voorkomen om belasting te betalen. Op 11-12-2014 berichtte de Volkskrant nog over wat het International Consortium of Investigative Journalists wist te vinden over het Disney-concern. De koppenmaker sprong er lekker in: 'Oom Dagobert en Disney krijgen warm onthaal in Luxemburg'. De Dagoberts van deze wereld varen natuurlijk wel bij dit soort belastingtrucs.

Op 18 juni 2014 bevatte de Volkskrant een ingezonden stuk van Bart Lankester, die in 2009-2010 'probeerde toezicht te houden' bij de woningbouwvereniging Beter Wonen te Wieringen. Dat bekwam hem slecht. 'Wat hebben we van dit alles geleerd? Dat je als goedwillende toezichthouder die wél durft in te grijpen vogelvrij vent. Dat sectorbreed een vermijdcultuur heerst zodat niemand het voor je opneemt. Dat via partijgelederen mensen uit de wind worden gehouden. En dat vooral de kleine corporaties een prooi zijn voor dure interimmers en adviseurs die zich nauwelijks druk maken over goed bestuur.' Mooie toelichting bij de Parlementaire Enquête Woningbouwcorporaties die in 2014 plaatsvond. Onderzoek naar het grote-grazersfeest in het Nederlands woningbeheer. Grazers als bijvoorbeeld Erik Staal (zie Grote grazers 1). Of Thom Aussens (zie Grote grazers 2). Of Dick Tommel, zie onder.
Er stond een mooie spotprent van Collignon bij:



In 2013 verscheen Le Capital au XXIe siècle van Thomas Piketty, en dat werd in Frankrijk een bestseller. In 2014 verschenen de Engeltalige vertaling en die deed hier en in de VS veel stof opwaaien. Wie voor een dubbeltje geboren is wordt nooit een kwartje, vrij samengevat.  Einde aan de Amerikaanse droom van schoenlapper tot miljonair. Eén van zijn voorstellen: belast vermogens meer dan nu, wereldwijd. Zelfs  Bill Gates was het ermee eens.
In 2014 verscheen ook Capital, the Eruption of Delhi van Rana Dasgupta, over de gewetenloze rijken in New Delhi. Zie recensies in The Guardian en The New York Times.
Beide boeken illustreren fraai wat grote grazers (kunnen) aanrichten.
Het deed me denken aan een artikeltje van David Graeber in The Guardian 16-03-2014: 'Caring too much. That's the curse of the working classes'. Een prikkelend citaatje:
'There is a reason why the ultimate bourgeois virtue is thrift, and the ultimate working-class virtue is solidarity. 
Yet this is precisely the rope from which that class is currently suspended. There was a time when caring for one's community could mean fighting for the working class itself. Back in those days we used to talk about "social progress". 
Today we are seeing the effects of a relentless war against the very idea of working-class politics or working-class community. 
That has left most working people with little way to express that care except to direct it towards some manufactured abstraction: "our grandchildren"; "the nation"; whether through jingoist patriotism or appeals to collective sacrifice.'

Intussen bleek uit een klein berichtje van het ANP (overgenomen in de Volkskrant 21-10-2014) dat 'de markt voor privéjets en zakenvliegtuigen uit het dal klimt'. Het 'industriële conglomeraat' Honeywell verwacht 'dat de komende tien jaar 9450 nieuwe toestellen hun weg vinden naar rijke ondernemers en bedrijven'. En het schijnt dat voor een enkele vlucht naar boven de dampkring bij Virgin Galactic, kosten kaartje ruim € 200.000,-, zich al tientallen lieden hadden aangemeld. (Hoe dat nu zit na de crash van een testvlucht weet ik niet.)

O ja, en wat is toch een zakenman? Het woord duikt hier en daar op en steevast heb ik de associatie met een man in een strak pak, met aktetas, stappend in of uit een dure glanzende auto of een vliegtuig. De NS voegden daar onlangs nog de trein bij:



'Onderweg lekker de koeien tellen en daarna de presentatie in.'

Op 24 oktober zag ik het woord in een beschrijving van de vader van de schutter Michael Zehaf-Bibeau: zijn vader Bulgasem Zehaf is een 'Libische zakenman'. In een Franse beschrijving heette hij een 'proprietaire' van een café. Da's heel iets anders.
Er is, geloof ik, geen goed vrouwelijk equivalent. Hoewel zakenvrouw wel voorkomt. Van tijd tot tijd duikt er een zakenman in de pers op. (Erik de Vlieger was bijvoorbeeld zo'n type.) Een enkele keer slechts wordt vermeld om welke zaken het precies gaat.

Tot slot van deze inleiding: op vrijdag 9-1-2015 zag ik in Amsterdam in de reeks De Verleiders Door de bank genomen en pal daarop kwam het bericht dat de vijf acteurs een actie waren begonnen om de vraag wie het geld schept op de agenda van de Tweede Kamer te krijgen, zie hier. Het was fascinerend om de wisselwerking tussen fictie en werkelijkheid gade te slaan en zelfs toen de vijf bij De Wereld Draait Door aan tafel zaten (13-1-2015) moest ik moeite doen om te beseffen dat er géén toneelstuk werd opgevoerd.
Ik heb getekend, uiteraard.

Over naar de oogst. Dit jaar iets minder. Dat ligt niet aan de afname van het aantal grote grazers, wel aan mijn verzamelijver. In 2016 wellicht weer meer.

Cheng Yu-tung

Zijn profiel in Forbes leest als een variant op De blauwe lotus van Kuifje. De man van ruim 14 mijard dollar heerste over een kluwen bedrijven, een 'business structure that is difficult to plot' zoals Forbes het noemt. Hij schijnt niet meer helemaal bij de tijd te zijn en zijn zoon Henry is nu de echte heerser. Diens naam viel me op in een overzicht van de Volkskrant 12-2-2014 van bezittingen van Arabieren, Chinezen, Russen en andere niet-Britten in Londen. Henry Cheng investeert in Greenwich - via een firma getooid met de prachtige naam New World Development. Website aangeklikt? Toen ik het in april 2014 deed, verscheen de trotse kop 'A Brave New World'. Ja, de Cheng-dynastie is niet van gisteren! 

Miguel Facussé Barjum

is een Hondurese handelaar die in 2014 in het nieuws kwam doordat boze boeren land terugeisten van zijn bedrijf Dinant. Dat bedrijf verbouwt in de Aguán-vallei palmen waaruit olie wordt gewonnen, en neemt land af van boeren. 
Omdat Facussé innig verbonden is met de machtigen van Honduras, zullen daar ongetwijfeld wetjes voor zijn uitgevonden, maar de boeren ervaren het, vermoedelijk terecht, als ordinaire landroof en wie zich ertegen verzet wordt vermoord. Zie o.a. hier, hier en hier.


Miguel Blesa

Was een bankier bij Caja Madrid, later Bankia, die op 16 oktober voor de rechter moest verschenen wegens wanbeleid. Hij bleek een enthousiaste grazer, die naast zijn salaris van jaarlijks 3,5 miljoen euro een speciale creditkaart van de bank gebruikte voor feestjes en reizen, wijn enzovoort.
Vriendje Rodrigo Rato van dezelfde bank kon er ook wat van en besteedde 'een ton aan drank en discotheekbezoek', volgens correspondent Steven Adolf in de Volkskrant 18-10-2014. Hij stond samen met Blesa voor de rechter.
Rato, overigens, betekent rat. What's in a name...

Jack Ma

Nee, geen figuur uit een film van Fellini maar levensecht, deze man uit Hangzhou, China, wiens vermogen door Forbes op bijna 9 miljard dollar wordt geschat. Jack Ma is oprichter, bestuursvoorzitter en tot en met 2013 chief execute officer van Alibaba Group. Een echte grazer, maar wel een met aandacht voor het gras: zijn Alibaba-profiel vermeldt voorzitterschap van de Nature Conservancy’s China program.
Jan Peter Schmittmann

De meest tragische grazer van de verzameling. Immers, op 5 april 2014 doodde hij een van zijn twee dochters, zijn vrouw, en vervolgens zichzelf. De commentaren buitelden over elkaar heen. Schmittmann was ooit bestuurde van ABN Amro en kreeg bij zijn vertrek 8 miljoen euro mee. Eigenlijk had-ie recht op 18,4 miljoen, vond hij, maar hij zag af van 10 miljoen aan diverse bonus-uitkeringen. Mogelijk vond hij zichzelf dus beslist geen grote grazer maar een heel bescheiden lammetje, bijna vermalen in de cakewalk rond ABN Amro.
Schmittmann woonde met vrouw en (gehandicapte) dochter in Laren, het dorp waar volgens het AD d.d. 12-4-2014 'stille armoe' heerst achter de chique beukenhagen. Hij liet een afscheidsbrief achter voor zijn oudste dochter - die heeft (gelukkig voor haar) de pers niet gehaald.
Een heel tragisch einde van 'de man van 8 miljoen'.

Dick Tommel

Werd door Bart Lankester in juni 2014 op zijn blog als volgt omschreven:
'Vandaag wordt oud-staatssecretaris Dick Tommel gehoord door de Enquêtecommissie Woningcorporaties van de Tweede Kamer. Een bijzondere man, die naar verluidt zijn 'sporen heeft verdiend' in de wereld van de corpo's.

Dat verdienen, dat klopt ongetwijfeld. In 2005 stond Tommel tweemaal in detop-tien van best betaalde commissarissen. Hij was voorzitter van de RvC van Havensteder èn van de RvC van Portaal, samen goed voor jaarlijks 32.000 euro. Uiteraard exclusief onkosten. Ik schat dat beide baantjes hooguit twee weekjes werk namen.

Daarnaast was Tommel een drukbezet interimmer in de corporatiewereld, waarmee hij een veelvoud van deze bedragen kon ophalen. Zo was hij enige tijd actief bij een woningbouwvereniging in Noord-Holland, waar zowel het bestuur als het intern toezicht vacant kwam. In een jaar tijd werd daar door verschillende interimmers ca 1 miljoen euro weggesleept, een bedrag dat eufemistisch gesproken geenszins in verhouding stond tot het geleverde werk.' 

NB
Nee, de vaders van deze meisjes zullen niet allemaal grote grazers zijn, maar in het licht van de verdeling van aardse goederen was dit artikel ('Mooie meisjes in een surreële wereld', de Volkskrant 25-10-2014, Ruth Vandewalle over de foto's van Zaza Bertrand) een veeg teken.

NB2
En dan lag er nog een krantenberichtje over Engelse huisartsen die een bonus van omgerekend 77 euro (50 pond?) ontvangen als ze dementie vaststellen bij een patiënt. Volgens correspondent Patrick van IJzendoorn hoopt de Engelse regering zo mensen eerder te helpen. De reacties waren gemengd. 
Het gaat hier over extrinsieke en intrinsieke motivatie, deftig gezegd. Sommige mensen denken dat andere mensen (en zij zelf misschien ook) alleen iets waardevols presteren als ze daarvoor met aards slijk worden beloond. Hiertoe zullen zeker mijn grote grazers behoren, denk ik. 
Andere mensen achten zich alleen beloond als ze iets presteren dat in hun eigen ogen waardevol is, zoals een timmerman tevreden naar een uiterst geslaagd werkstuk kan kijken, en Rodin wellicht naar zijn Denker heeft gekeken. Wat overigens niet uitsluit dat zij blij zullen zijn als ook anderen hun werk waarderen - en belonen. 

Noten
(1) Citaat ontleend aan ingezonden brief Rens van Tilburg in de Volkskrant 14-04-2011. 'Daarbij had hij, eind 18e eeuw, grootgrondbezitters in gedachten. Mannen die niets deden en zich daarvoor rijkelijk lieten belonen door de landarbeiders.'