Kauw van jou

Kauw van jou is een interessant debuut van Kris Terwindt.

 

Eerst dit. Verhalen die me meenemen in het overwinnen of omgaan met pijn, waardeer ik meer dan verhalen die louter ter verstrooiing of opwinding zijn bedoeld. Ze komen dichter bij de essentie van leven. In whodunnits zit natuurlijk altijd pijn maar als die genegeerd wordt en het er enkel omgaat wie de dader is, dan is dat een gemiste kans.

Dat klinkt nogal zwaar, dat van die pijn, maar dat hoeft niet. Humor kan ook pijnbestrijding zijn.

Pijn heeft vele vormen. Een lichamelijke aandoening, een wond, de dood, ook die van een ander. Eenzaamheid, verwaarlozing, verachting, verlating, heimwee, krenking, verlies, verdriet, melancholie, zelfs woede. Tijd heelt alle wonden, zegt men, maar dat kan soms lang duren en vaak blijven er littekens achter - die op hun beurt soms ook pijnlijk zijn. Pijn hoeft niet eens als zodanig benoemd te worden. Zelfs een lichtvoetig verhaal als Iep van Joke van Leeuwen gaat in essentie over pijn en verlossing ervan.

Als de pijn in een ommezien over is, is dat fijn voor het personage, maar saai voor de lezer. Louter tevredenheid inspireert niet. Leedvermaak is afstotend en levert daardoor geen goede verhalen op. Achter pakkende satire gaat gedeelde heimwee naar een niet-bestaande, betere wereld schuil. Zelfs achter een ogenschijnlijk karikaturaal verhaal als Hoe Tortot zijn vissenhart verloor, van Benny Lindelauf en Ludwig Volbeda, schuilt melancholie. Ooit van het menselijk tekort gehoord?

Goede verhalen nemen de lezer mee. Vertellen is een kunst, ook vertellen op papier. Om de auteur György Konrád te citeren: ‘The actual story of a novel is how a writer takes his subject into his possession: it is not the subject that is of interest so much as the gaze that is focused on it, and the tone in which it is told.’ (2009, tijdens een congres.)

Die schrijver gaat schuil achter de verteller. De verteller blijft, de schrijver wordt ouder. De eerste keuze van de schrijver zal zijn: wie vertelt het verhaal, en aan wie. Dat kan resulteren in een briefroman, waarin de brievenschrijvers de vertellers zijn en elkaars publiek. Of er wordt een verteller opgevoerd die een oud manuscript vindt met weer een andere verteller, die weer brieven vindt van een derde, enzovoort. Of een verteller die zijn of haar lezers aanspreekt en terugblikkend meeneemt in een oud avontuur.

Het kan ook resulteren in een verhaal met een volstrekt anonieme verteller, die alle aandacht geeft aan de personages, als het ware in hun hoofd kruipt, een beetje zoals een poppenkastspeler de poppen en een regisseur de acteurs laat handelen en spreken.

Of een verhaal waarin de verteller zelf hoofdpersoon is en als een soort radioverslaggever live vertelt wat er gaande is, of een dagboek suggereert. Die laatste varianten worden door recensenten ook wel met een oerlelijke term een ik-verhaal genoemd. Met name kinderboekrecensenten doen dat en dat komt, vermoed ik, doordat ze die varianten vaker aantreffen in verhalen voor kinderen als in die voor volwassenen, vooral de laatste decennia. En dat komt weer, vermoed ik, doordat schrijfdocenten, - coaches en uitgeverijredacteurs denken dat deze vertelvorm kinderen het meest pakt. Of dat zo is, zou eigenlijk eens onderzocht moeten worden.

Kauw van jou komt uit die laatste categorie. Ik vind dat een beetje jammer. Volgens mij had een anonieme verteller een spannender, beter verhaal opgeleverd. De vertellende hoofdpersoon, het twaalfjarige meisje Pim, komt sowieso wel goed uit de verf, maar een anonieme verteller had meer gelegenheid gekregen om andere personages, met name vriend Thilo en Pims ouders en haar overleden broer Huug, meer kleur en diepte te geven.

Tijd voor een introductie. Ik leen de webtekst van de uitgeverij:

De zomervakantie is pas een week begonnen, maar Pim heeft er nu al helemaal genoeg van. Haar moeder is elke dag aan het werk en haar vader komt niet van de bank af waarop hij nu al bijna een jaar bivakkeert. Bijna een jaar, want over een week is het precies een jaar geleden dat Huug verongelukte. Pims oudere broer.
Als Pim boos in haar eentje een ijsje gaat halen, maakt ze kennis met Thilo, die onlangs in haar flat is komen wonen. Hij laat haar zijn geheim zien – een geheim dat alles te maken heeft met Huug. Maar dat weet Thilo niet.
In de week die volgt, moet Pim keuzes maken. Wat vertelt ze aan wie? En vooral: hoe moet ze door? Want als er een jaar voorbij is, is het echt. Dan komt Huug nooit meer terug. 

Dat geheim is Huugs geheime lab, waarin hij zijn vondsten bewaart en zijn logboek bijhoudt. Een schatkamer voor Thilo, maar een enorme schok voor Pim, die nog altijd niet over het verlies van haar broer kan praten, evenmin als haar ouders.

Er komt een katharsis, een verlossende omslag in het verhaal. Ontroerend, op het sentimentele af. Hoe, dat ga ik hier niet uit de doeken doen, evenmin als de titel. Ja, een kauw speelt een belangrijke rol, dat zit erin.

Laat ik er geen misverstand over bestaan, ik kan dan wat kanttekeningen hebben, maar debutant Kris Terwindt heeft een prijzenswaardig, prachtig verhaal geschreven, dat ruim boven de middelmaat uitstijgt en me nieuwsgierig maakt naar haar tweede boek.

 

Terwindt, Kris. Kauw van jou. Lemniscaat, 2024. ISBN 978 90 477 1686 0, 180 p.