U of jij 1

Een week geleden trof ik een paginagrote advertentie aan van Sloopdecrisis.nl.
Nu gaat het me niet om de strekking van dat initiatief, het 'nieuwste en grootste initiatief met een scherpe prijs voor jouw vaste lasten' en de oproep 'Vind je ook dat je teveel betaalt? Schrijf je nu in. Het is jouw portemonnee.'
Het gaat me erom dat de initiatiefnemers me meteen tutoyeren. Tussen 'Herinnert u zich deze nog?', joviaal uitgeroepen door een platenrijder ergens in de zestiger jaren (en nu de titel van een website) en 'Vind je ook dat je teveel betaalt?' zit zo'n vijftig jaar teloorgang van u.

Die vijftig jaar heb ik meegemaakt en dat speelt ongetwijfeld mee - nog steeds ervaar ik het als net wat te gemeenzaam en quasivertrouwelijk als een bedrijf of overheidsinstelling mij tutoyeert.
Bedrijven (zie bv. Ikea, 'Je nieuwe keuken een grote stap? We helpen je graag') begonnen ermee, de overheid volgde aarzelend. Ze doen het vooral als ze iets van me willen: dat ik iets koop, of me aan de verkeersregels houd. Ze doen het niet als ze ruzie met me hebben. Bij conflicten zijn partijen ineens u voor elkaar, willen ze doen alsof ze maatjes met me zijn, dan ben ik jij.
De Belastingdienst is een van de weinige instellingen die me nog consequent aanspreekt met u. Dat schept afstand, een formeel kader, en dat vinden zowel de fiscus als ik prettig.
Je of jullie - vertrouwelijk, u - formeel, dat zal iedereen herkennen. U is een kostuum, je een spijkerbroek. Waar ligt de grens?

Wat me fascineert is de verschuiving en de mogelijke oorzaken.
Bedrijven bieden een mengsel van vormelijkheid en vertrouwelijkheid en spelen hiërarchie en sfeer mee. Waar ik werkte, was het je en jullie - behalve als de magazijnbediende de directeur sprak. Toen ik een redelijk ernstig conflict had met mijn directeur, schreven we onderling u en spraken we je.
Tijdschriften en blogs: voor sommige (zoals dit) zijn lezers je, voor andere u. Als het goed is, wordt daarover nagedacht.
Handleidingen: een mix, denk ik.
Houd een lezing en een van de eerste vragen die je je moet stellen is: u of je.
Vlaanderen is dan nog een boek apart: ge of je, Vlaams-Nederlands of Nederlands met een Vlaams accent.

Je wint, dat is duidelijk. Je rukt op, u treedt terug. In het Duits (du / Sie) en Frans (tu / vous) idem dito mutatis mutandis, ook in het Spaans schijnt tú terrein te winnen, in ieder geval in Mexico.
In Zweden schijnt u ongeveer verbannen te zijn - hoewel dezer dagen een ommekeer valt waar te nemen, heb ik begrepen (uit Taaltoerisme).

Wat blijft is dat schokje, iedere keer als een groot bedrijf of overheidsinstituut vindt dat het op vertrouwelijke voet met me verkeert. Die wens is niet altijd wederzijds.