Fabels in het Indo-Europees

Het Indo-Europees is volgens vrijwel alle taalgeleerden de oertaal waarvan de meeste Europese talen en zeer veel talen uit het zuidwesten van Azië afstammen, van het Hindi tot het Gaelic. De taal zou zo'n vijf-, zesduizend jaar geleden zijn gesproken.
Door talen met elkaar te vergelijken en theorieën toe te passen over de manieren waarop talen veranderen, zijn pogingen ondernomen om een idee te krijgen hoe die taal geklonken moet hebben. Zoals te voorzien, verschillen de meningen tot op heden, want zo eenvoudig is het niet. In de 19e eeuw ondernam de geleerde August Schleicher een poging: hij schreef een fabel, 'Het schaap en de paarden', in het Proto-Indo-Europees (PIE) .
Hier de Engelse versie zoals weergegeven op Archaeology:

'A sheep that had no wool saw horses, one of them pulling a heavy wagon, one carrying a big load, and one carrying a man quickly. The sheep said to the horses: "My heart pains me, seeing a man driving horses." The horses said: "Listen, sheep, our hearts pain us when we see this: a man, the master, makes the wool of the sheep into a warm garment for himself. And the sheep has no wool." Having heard this, the sheep fled into the plain.'

Hier die in het (PIE) volgens Schleicher:

'Avis, jasmin varnā na ā ast, dadarka akvams, tam, vāgham garum vaghantam, tam, bhāram magham, tam, manum āku bharantam. Avis akvabhjams ā vavakat: kard aghnutai mai vidanti manum akvams agantam. Akvāsas ā vavakant: krudhi avai, kard aghnutai vividvant-svas: manus patis varnām avisāms karnauti svabhjam gharmam vastram avibhjams ka varnā na asti. Tat kukruvants avis agram ā bhugat.'

Tot nu toe waagde niemand zich in het openbaar aan het uitspreken.
Maar de taalkundige Andrew Byrd waagde zich aan een poging. Zie en hoor Archaeology.
'It is based on recent work done by linguist H. Craig Melchert, and incorporates a number of sounds unknown at the time Schleicher first created the fable:

H₂óu̯is h₁éḱu̯ōs-k^we

h₂áu̯ei̯ h₁i̯osméi̯ h₂u̯l̥h₁náh₂ né h₁ést, só h₁éḱu̯oms derḱt. só g^wr̥h_xúm u̯óǵ^hom u̯eǵ^hed; só méǵh₂m̥ b^hórom; só d^hǵ^hémonm̥ h₂ṓḱu b^hered. h₂óu̯is h₁ék^woi̯b^hi̯os u̯eu̯ked: “d^hǵ^hémonm̥ spéḱi̯oh₂ h₁éḱu̯oms-k^we h₂áǵeti, ḱḗr moi̯ ag^hnutor”. h₁éḱu̯ōs tu u̯eu̯kond: “ḱlud^hí, h₂ou̯ei̯! tód spéḱi̯omes, n̥sméi̯ ag^hnutór ḱḗr: d^hǵ^hémō, pótis, sē h₂áu̯i̯es h₂u̯l̥h₁náh₂ g^whérmom u̯éstrom u̯ept, h₂áu̯ib^hi̯os tu h₂u̯l̥h₁náh₂ né h₁esti. tód ḱeḱluu̯ṓs h₂óu̯is h₂aǵróm b^huged.'

Lijkt naar mijn idee nauwelijks op de tekst van Schleicher. Zal wel liggen aan die nieuwe klanken.

Nog zo'n verhaal in het PIE is 'De koning en de god'. 'In the 1990s, historical linguists created another short parable in reconstructed PIE. It is loosely based on a passage from the Rigveda, an ancient collection of Sanskrit hymns, in which a king beseeches the god Varuna to grant him a son.'

Hier de Engelse versie, nog steeds volgens Archaeology:

'The King and the God

Once there was a king. He was childless. The king wanted a son. He asked his priest: "May a son be born to me!" The priest said to the king: "Pray to the god Werunos." The king approached the god Werunos to pray now to the god. "Hear me, father Werunos!" The god Werunos came down from heaven. "What do you want?" "I want a son." "Let this be so," said the bright god Werunos. The king's lady bore a son.'

Hier de transscriptie, gebruik de link om te luisteren:

'H₃rḗḱs dei̯u̯ós-k^we

H₃rḗḱs h₁est; só n̥putlós. H₃rḗḱs súh_xnum u̯l̥nh₁to. Tósi̯o ǵʰéu̯torm̥ prēḱst: "Súh_xnus moi̯ ǵn̥h₁i̯etōd!" Ǵʰéu̯tōr tom h₃rḗǵm̥ u̯eu̯ked: "h₁i̯áǵesu̯o dei̯u̯óm U̯érunom". Úpo h₃rḗḱs dei̯u̯óm U̯érunom sesole nú dei̯u̯óm h₁i̯aǵeto. "ḱludʰí moi, pter U̯erune!" Dei̯u̯ós U̯érunos diu̯és km̥tá gʷah₂t. "Kʷíd u̯ēlh₁si?" "Súh_xnum u̯ēlh₁mi." "Tód h₁estu", u̯éu̯ked leu̯kós dei̯u̯ós U̯érunos. Nu h₃réḱs pótnih₂ súh_xnum ǵeǵonh₁e.'

Het nieuws bleef niet onopgemerkt. Het onvolprezen Taalpost gaf me de hint, o.a. CNET, Huffington Post (mooi artikel) en Opposing Views pikten het op.

Je zou wensen dat er een Proto-Indo-Europeaan uit zijn graf verrees om commentaar te leveren. Ik vind het prachtig, die pogingen om oude of verzonnen talen te laten klinken.

Zie ook 'Spreken als Yoda', luister naar Lucas Lambers' weergave van Hesiodos, Sondre Danielsens 'Onze Vader' in Oud-Engels (hier mag ook), zie Benjamin Bagby met zijn Beowulf hier of hier op Youtube (of koop de dvd) en zie The Recordings van SOAS. Er is vast meer te vinden.