Pippi 70

In 1945 verscheen Pippi Långstrump van Astrid Lindgren, bij uitgeverij Rabén & Sjögren, Stockholm (Zweden). Dat is dus zeventig jaar geleden. De verjaardag is in onze streken bescheiden gevierd, hoewel Ploegsma dat wel deed en er een jubileumuitgave tegenaan gooide.
'Pippi is geen bejaarde dame geworden, want dankzij haar peperneutpillen blijft ze voor altijd 9 jaar oud.' Aldus de website van Ploegsma.
Dat is het fascinerende van Pippi: ze blijft zichzelf, verandert niet, maakt geen ontwikkeling door. Tot en met Assar Bubbla eller Det var nära ögat att det inte blev någon bok om Pippi Långstrump (Stockholm, 1986, Assar Bubbla, of Hoe het boek over Pippi Langkous bijna verloren was gegaan, Ploegsma 1988) bleef ze datzelfde typetje dat niet oud wilde worden, net als haar verre neefje Peter Pan. Vertaald in 70 talen, verkocht in 60 miljoen boeken, volgens Rabén & Sjögren.
Over Peter Pan schreef Jacqueline Rose in 1984 de boeiende studie The Case of Peter Pan or the Impossibility of Children's Literature (Londen, Macmillan, New Cultural Studies, zie recensie).
Het eeuwige kind als uitvinding van en voor volwassenen.
Maar kennelijk ook heel aantrekkelijk voor kinderen.

Maar blijft Pippi echt altijd hetzelfde? Alleen al de vergelijking van de Zweedse en de Nederlandse Pippi levert de conclusie op dat ze ietwat van elkaar verschillen, al is het maar in beeld. Carl Hollander (hierboven) maakte een heel andere Pippi dan Ingrid Vang Nyman (bovenaan) of Ilon Wikland. Vergelijkingen (zie ook hieronder) toonden dat er ook verschillen in vertalingen zijn.

Pippi's verjaardag werd opgemerkt door de redactie van Literatuur zonder leeftijd, en in aflevering 97 (zomer 2015) gevierd met vijf artikelen:
- 'In het spoor van Pippi Langkous, een verkenning van de receptiegeschiedenis van Astrid Lindgrens Pippi-trilogie in het Nederlandse taalgebied', door Sara Van den Bossche.
Sara Van den Bossche verklaart niet over welke trilogie ze het heeft en eveneens neemt ze aan dat haar lezers begrijpen wat er met receptiegeschiedenis wordt bedoeld: hoe recensenten in de loop der tijd over Pippi oordeelden. De trilogie: Pippi Långstrump (1945), Pippi Långstrump går ombord (1946, Pippi Langkous gaat aan boord) en Pippi Långstrump i Söderhavet (1948, Pippi Langkous in Taka-Tukaland). In Zweden was meer kritiek dan in Nederland en Vlaanderen.
- Bettina Kümmerling-Meibauer belicht de verschillen tussen afbeeldingen van Pippi in Zweden en Duitsland en eindigt met een conclusie onder de veelzeggende kop 'Contrasterende beelden: Zweedse opstandigheid versus Duitse idylle'. De in zwart afgedrukte plaatjes ondersteunen deze conclusie echter niet, naar mijn smaak. Bettina Kümmerling-Meibauer houdt een lofrede voor Ingrid Vang Nyman, maar kent wellicht niet alle varianten, Carl Hollander wordt in ieder geval nergens genoemd.
- Linda van Scherrenburg ging in gesprek met Martine Schaap en Dominique Riaskoff over de vertalingen van Pippi in het Nederlands en dat levert interessante details op, en de conclusie dat Lindgren soberder schreef dan haar vertalers.
- Helma van Lierop-Debrauwer ging op zoek naar 'Nederlandse (klein)dochters van Pippi Langkous', en vond ze ook nog, hoewel Pippi toch geheel zonder seks door het leven gaat en er voor haar, zoals ze opmerkt, 'geen noodzaak is om op te groeien'. Ze komt uit bij Floddertje (Annie M.G. Schmidt), Madelief, Polleke (Guus Kuijer), Bobbel en Viegeltje (Joke van Leeuwen) en beschrijft de verschillen.
- Sara Van den Bossche ging in gesprek met Rita Verschuur over Astrid Lindgren, met andermaal een interessant inkijkje in vertalingen, en ook de negerkoning komt langs.

We zijn dan op p. 82 van deze 250 pagina's tellende aflevering van Literatuur zonder leeftijd.
Van wat er meer in staat noem ik:
- de Annie M.G. Schmidtlezing van Els Beerten, die vooral haar ontwikkeling als auteur beschrijft. De lezing wordt gevolgd door een interview met haar door Eline Rottier.
- de Woutertje Pietertje Lezing door Tamara Bos, met een pleidooi voor meer heldinnen in de jeugdliteratuur en in de jeugdfilm.
En verder nog wat artikelen en besprekingen.

Literatuur zonder leeftijd wordt uitgegeven door Stichting IBBY Nederland, en dat is de Nederlandse sectie van de International Board on Books for Young people (IBBY), een 'non-profit organization which represents an international network of people from all over the world who are committed to bringing books and children together', opgericht in 1953.
IBBY organiseert o.a. elke twee jaar een conferentie, en beheert de Andersen Awards, 'the highest international recognition given to an author and an illustrator of children's books' volgens IBBY. Intussen echter komt de Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA) ook een eind in die richting, al was het maar omdat het prijzengeld van 5 miljoen Zweedse Kronen veel hoger is dan dat van de Andersen Awards (een medaille en een reis naar de conferentie).

Literatuur zonder leeftijd (LZL) is academischer dan je zou verwachten van zo'n organisatie en hoort eerder thuis bij de International Research Society for Children's Literature (IRSCL).
Sterk aan LZL is dat het een podium biedt aan Nederlandstalige onderzoekers van jeugdliteratuur. Nogal wat studenten aan de masteropleiding jeugdliteratuur van de Tilburgse universiteit kunnen hier hun eerste onderzoeksresultaten publiceren. De drijvende krachten achter die masteropleiding, Helma van Lierop-Debrauwer en Toin Duijx, maken ook beiden deel uit van de redactie van LZL.
Het moet een krachttoer zijn om drie afleveringen per jaar te maken, en dat lukt met verve want die afleveringen zijn vaak dikker dan formeel toegezegd (140 pagina's per aflevering).
De redactie verdient er een medaille voor.
Die medaille heeft echter als keerzijde dat de artikelen en besprekingen soms wel heel uitvoerig en academisch zijn en wat doorzettingsvermogen van de lezer vergen. Zou de redactie wat meer wetenschapsjournalistiek bedrijven, dan zou de omvang makkelijk met de helft bekort kunnen worden. Maar ja, dan zou er nog wel iets meer moeten veranderen, wat betreft lay-out e.d. Als middel om kinderen en boeken bij elkaar te brengen (zie doelstelling IBBY) is LZL niet geschikt.

Abonnementsprijzen 2015: Instellingen 45,00; Particulieren 32,00; Studenten 24,25 (bewijs van inschrijving meesturen; moet elk jaar vernieuwd worden). Abonnementen kunnen op elk tijdstip van het jaar ingaan. Bestellingen voor losse nummers (19,95 euro per stuk) en abonnementen kunnen gericht worden aan het secretariaat van IBBY-Nederland.

Literatuur zonder leeftijd 97 (zomer 2015). Stichting IBBY Nederland, Amsterdam. ISBN 978 90 6167 246 9, 250 p.