Zwarte Piet staat er gekleurd op 3

Wie dacht dat de Hoge Raad inzake Zwarte Piet op 12 november (zie hier) het laatste woord zou hebben gesproken, komt bedrogen uit.
Nog op 11 november, naar aanleiding van het eerste Sinterklaasjournaal, mocht Sjoerd Kuyper in Trouw een boze reactie geven. Enkele citaten:
'Als je deze eerste aflevering bekijkt, dan kiezen ze volkomen de kant van het traditionele Sinterklaasfeest. Maar ik kan me niet voorstellen dat ze zo onfatsoenlijk zijn. Misschien komt er nog een twist, spoelt het water ook het zwart van hun gezichten weg. Ik hoop het van harte. Tot nog toe vind ik het heel vervelend.'
'Ik ben ongelooflijk vóór het afschaffen van Zwarte Piet, omdat het echt een belachelijke karikatuur is. Het moet gewoon afgelopen zijn met Zwarte Piet. Als ik daar een positieve bijdrage aan kan leveren, graag.'

Vooralsnog stelde de Hoge Raad hem niet in het gelijk, maar evenmin in het ongelijk. Het oordeel kwam er immers op neer dat de klagers aan het verkeerde adres waren. Niet dat ze ongelijk zouden hebben.

Diezelfde dag (11-11-2014) verscheen in de Volkskrant een redelijk doorwrocht artikel door Olaf Tempelman over Zwarte Piet onder de mooie kop 'Knecht, boeman, pleaser'.
Citaat hieruit:
'"In mijn tijd was het Sinterklaasfeest streng en sober", zegt een moeder uit de jaren tachtig die kind was in de jatren vijftig. "Maar toen ik zelf kinderen kreeg, werd het feest helemaal geannexeerd door de commercie. Kinderen kregen steeds grotere cadeaus en begonnen tegen elkaar op te bieden. Voor mij verloor het feest toen zijn charme."' Als een van de weinigen noemt Tempelman ook de studie van Arnold-Jan Scheer, die verbanden legt met zeer oude rituelen waarbij mensen zich met zwart spul insmeerden. 'Ons cultuurgebied kende al zwartepiet-achtigen nog voordat iemand er ooit een zwart mens had gezien.' Aldus Tempelman op basis van Scheer.

Ook wetenschapsjournalist Marjolein Overmeer zocht die kant op, in Kennislink:
'Het vieren van feesten met een opvoedkundig tintje kwam al voor de kerstening in Nederland voor. De Germaanse god Wodan stuurde zijn twee zwarte raven in het najaar naar de aarde. Ze controleerden of de mensen zich wel netjes gedroegen. De christelijke kerk, die natuurlijk helemaal niets zag in heidense rituelen, verving de goden en hun feesten door heiligen met de daarbij horende verering.

Geknechte duivel
Nicolaas groeide uit tot een van de meest geliefde heiligen en dit was niet zo heel vreemd: hij was de beschermheilige van velen. Van zeelieden tot prostituees en van kinderen tot dieven. Rond 1200 was zijn verering algemeen en zijn afbeelding wijdverspreid, regelmatig met een overwonnen zwarte duivel erbij. Belangrijk in het christendom was namelijk het onderscheid tussen goed en kwaad, wat afgebeeld werd door de tegenstelling wit en zwart. Heiligen en engelen waren wit, duivels en gedemoniseerde heidense goden zwart.'

Natuurlijk ging de intocht in Gouda op 15 november niet zonder gedoe. Voor- en tegenstanders van Zwarte Piet demonstreerden en stonden vooral elkaar in de weg, begreep ik uit de verslagen. Er waren 'opstootjes', zoals dat heet. Er werden wat mensen opgepakt, waaronder de bevlogen journalist Sunny Bergman en haar cameraman. Die werden overigens snel weer vrijgelaten.



Op 16 november ging de intocht van Sinterklaas in Amsterdam zonder heibel door. Sinterklaas droeg een baard die zo lang was dat niet te zien was of hij een kruis droeg of niet (zie Zwarte Piet staat er gekleurd op 2). Een deel van de pieten was niet flink zwart maar met bruine vegen geschminkt (zie ook hier). Hier foto's.

  

In Vlaanderen dacht men lang de pietenkwestie 'boven de Moerdijk' te houden.
Maar Abou Jahjah en zijn Movement X gooiden roet in het eten. 'Een prikactie van een handvol leden van Movement X in het Antwerpse stadhuis kreeg op zaterdag zelfs minutenlang aandacht in het Journaal', aldus Doorbraak.be op 15-11. Volgens Daniël Walraeve van die site is Zwarte Piet in Vlaanderen juist 'een dam tégen racisme'. 'De twee oervlaamse bleekscheten Hugo Matthysen en Bart Peeters hebben de Sinterklaasbeleving meer dan twintig jaar geleden al in een andere bedding gelegd. Daar had niemand in Vlaanderen Abou Jahjah voor nodig.'

En nadien deed menigeen nog een duit in het zakje. Bijvoorbeeld columniste Harriët Duurvoort in de Volkskrant medio november, die 'Zwarte Piet associeert met steeds ongemakkelijker wordende jeugdherinneringen' en het heeft over 'de krampachtige manier waarop niet alleen Nederlanders, maar ook Caribische Nederlanders met het slavernijverleden omgaan'. Zij legt verband tussen Zwarte Piet en slavernij. Vertelt hoe ze ooit een Surinaams kinderliedje in het Duits moest vertalen: Faya siton no bro mi so, a djin masra Jantje kiri soema pikin. Dat gaat over brandmerken...

De Telegraaf, die eerder al o.a. PVV-kamerlid Joram van Klaveren aan het woord liet ('aanval op de Nederlandse cultuur') over het 'schminckverbod' dat te vinden was in een handleiding van Schooltv,  kwam op het idee om (in het katern VROUW, waar anders) wat kinderen te vragen wat ze over Zwarte Piet vinden. Ze 'lachen om' de andersgekleurde Pieten, maar 'lachen ze niet uit'. Maar: de 'Zwarte Pieten komen door de schoorsteen, dus die kleur maakt niet veel uit'.

Vrij Nederland-hoofdredacteur Frits Exter wijdde er zelfs zijn redactioneel in het nummer van 27-11-2014 aan. Zwarte Piet is 'ingepolderd', meldt hij tevreden, met roetvegen. Een artikel door Thijs Broer in dat nummer moest dat bevestigen, om reden dat er bij de intocht van Sinterklaas in Amsterdam geen gedoe was.

Het tegendeel zou kunnen blijken uit een artikel in de Volkskrant 4-12-2014, over de intocht van Sinterklaas in Groningen, buurt Beijum. Die dreigde eerst niet door te gaan wegens kopschuwe buurtcentrumleiders, maar de Sint kwam dankzij resoluut ingrijpen van burgemeester Ruud Vreeman toch aan - met ouderwets roetzwart geschminkte pieten. Zie dit detail van de mooie foto van Harry Cock.

NB. Aanbevolen literatuur:
Booy, Frits. Op zoek naar Zwarte Piet. Stichting Nationaal Sint Nicolaas Comité, 2008, 2e herz. dr.
Uitverkocht, maar vast nog in deze of gene bibliotheek te raadplegen. De eerste druk verscheen in 2003.
Helsloot, John. Pieter-me-knecht. Meertens Instituut, november 2011.
Overmeer, Marjolein. De duistere looks van Zwarte Piet. Kennislink, 30-11-2012.

Zie ook:
Zwarte Piet staat er gekleurd op 1 (23-10-2014)
Zwarte Piet staat er gekleurd op 2 (11-11-2014)

Afbeelding: zwartepietachtige uit Iran. (Bron: website Arnold-Jan Scheer.)

NB2, d.d. 6-12. De afsluiting van het Sinterklaasjournaal van NPO was verrassend: opa-Piet als sinterklaas gekleed samen met de 'echte' Sinterklaas samen te paard het beeld uit. De witte sint op een zwart paard, de zwarte op een wit paard. Mooi gevonden! En natuurlijk breed besproken, met o.a. een groot interview door Wilfred Takken in NRC Handelsblad 6-12-2014 met eindredacteur annex scenarist Ajé Boschhuizen, kop 'De man die Sinterklaas zwart maakte'.

NB2, d.d. 9-12. Zie Leesplein, veiling eerste sinterklaasboekje met Zwarte Piet (verscheen 1850).

Op naar Sinterklaas 2015!