Een bijzondere beer

Is Soldaat Wojtek van Bibi Dumon Tak een documentaire? Ja, maar dan wel sterk gefictionaliseerd. Het vertoog heeft de indeling en de stijl van een verhaal. En de ‘verslaggever’ annex verteller tekent zijn (haar) vertoog wel ruim vijftig jaar na dato op.

Bibi Dumon Tak is sterk in dit genre, zie haar andere werk, o.a. Het koeienboek en Laila tussen de sterren.

Een stel Poolse soldaten vond in 1942 in Iran een beertje en namen het mee. De beer werd een mascotte voor hun regiment en overleefde alle oorlogshandelingen.

Uiterst soepel en onderhoudend vertelt een ‘onpersoonlijke’ (auctoriële) maar levendige verteller hoe een stel Poolse soldaten in de Tweede Wereldoorlog in Iran een beertje adopteren en dat beest, al snel een forse beer, de hele oorlog met zich mee weten te nemen, tot aan het front in Italië toe. Het begint met een anekdote (beer pikt bh uit vrouwentent), vervolgens gaat het terug naar het begin, hoe de vrienden Pjotr en Stanislav verzeild raakten in Iran en vervolgens in het geallieerde leger.

Daarbij maakt de verteller grote sprongen maar hij gaat kort door de bocht zonder dat het hindert. Integendeel, het is knap hoe hij (of zij, want je raakt erg geneigd de verteller hier te vereenzelvigen met de auteur - en bovendien, waarom zou een anonieme verteller niet vrouwelijk kunnen zijn?) in enkele pagina’s de start van de oorlog in Polen beschrijft op een manier die kinderen van 10 en ouder makkelijk kunnen volgen.

Het heeft niet zoveel zin alle avonturen hier samen te vatten. De beer is de held, maar eigenlijk zijn de mannen die hem steeds onder hun hoede nemen, met name Stanislav en Pjotr dus, evenzeer de helden. De anekdotes zijn grotendeels vermakelijk, want die zachtmoedige beer (soldaat Wojtek gedoopt) verzamelt veel leuke slechte gewoontes, inclusief roken en alcohol. Op één episode na (p. 88-90) is de grimmigheid van de oorlog ver weg. Die episode is precies genoeg om de lezer even met de neus op die grimmigheid te drukken.

Het leest als een verhaal, oogt als een verhaal (want voorzien van getekende illustraties van Philip Hopman) en pas als je aan het slot bent (p. 139 e.v.), volgt een verantwoording met ‘de feiten’, incl. bronvermelding en drie foto’s. Een gewoon verhaal, heel ongekunsteld verteld - en daarin schuilt hier het talent.



Dumon Tak, Bibi. Soldaat Wojtek; met illustraties van Philip Hopman. Querido, 2008. ISBN 978 90 451 0728 8, 142 p.