Jeugdliteratuur: kunst in woord en beeld

Zoals bekend staan er in kinderboeken meer plaatjes dan in boeken voor volwassenen, met name in fictie. Het illustreren van kinderboeken heeft een hoge vlucht genomen. Vooral prentenboeken zijn vaak ware juweeltjes van kunst in woord en beeld. Hier is het beeld allang niet meer een versiering bij het woord, maar wordt het verhaal verteld door beeld en woord samen.

Het scheiden van woord en beeld levert dan ook soms verarming op. Toch is dat in internationaal verband de enige manier om de aandacht te richten op het aandeel van beeld in de jeugdliteratuur.

Dit najaar vindt de 26e editie plaats van de Bienále Ilustrácií Bratislava / Biennale of Illustrations Bratislava (kortweg BIB), in (uiteraard) Bratislava, Bibiana, 'International House of Art for Children', Panská-straat 41. Deze combinatie van tentoonstelling, symposium en wedstrijd startte in 1967 (met een aanloop in 1965) en heeft de verdwijning van het communistisch bewind glansrijk overleefd: zie hier voor een korte geschiedschrijving.
De organisatie heeft altijd nauwe banden onderhouden met de International Board on Books for Young people (IBBY). Het is dan ook geen wonder dat de selectie en inzending voor de tentoonstelling en de wedstrijd in handen is van nationale IBBY-secties, zoals die van Nederland en België (Vlaanderen / Wallonië).

Hoe dat gaat?
Op de websites van de twee Belgische 'branches'  vond ik niets over BIB, ook niet in de 'gloednieuwe folder' van IBBY-Vlaanderen.
IBBY-Nederland is duidelijker. Ik citeer uit het op 9-1 jl. rondgestuurde persbericht:

'In het najaar 2017 vindt de 26ste editie van de Biënnale van Bratislava (Slovakije) plaats. Deze internationale illustratorententoonstelling is van september tot oktober te zien in Bibiana, het Internationale Huis voor Kunst voor Kinderen in Bratislava. Tijdens de Biënnale wordt ook de prestigieuze Grote Prijs BIB (ter waarde van 3000 $) uitgereikt, samen met vijf Gouden Appels en vijf Medailles voor de beste illustraties uit de tentoonstelling.
IBBY-Nederland verzorgt, in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds, de Nederlandse selectie voor de inzending van origineel werk van maximaal vijftien Nederlandse illustratoren. Illustratoren kunnen dus niet individueel voor deze tentoonstelling werk insturen.

Er is een aantal voorwaarden waaraan voldaan moet zijn wil men in aanmerking komen voor beoordeling door de selectiecommissie van IBBY:

·         Er kunnen alleen illustraties uit boeken die werden gepubliceerd bij een reguliere uitgeverij (niet in eigen beheer) naar Bratislava ingestuurd worden.

·         Alleen boeken die verschenen zijn na 1 januari 2015 komen in aanmerking.

·         Per illustrator kunnen er maximaal tien illustraties geselecteerd worden. Meestal worden minder illustraties door de commissie geselecteerd. De illustraties komen allemaal uit één titel. Er zijn ook nog enkele praktische voorwaarden, maar die krijgt men toegestuurd als men tot de geselecteerden behoort.

Illustratoren die een boek onder de aandacht van de selectiecommissie willen brengen, kunnen vóór 1 maart één exemplaar van dat boek aan IBBY-Nederland sturen (het boek blijft vervolgens eigendom van IBBY-Nederland; wordt het boek geselecteerd dan gaat het naar Bratislava, valt het buiten de selectie dan wordt het gebruikt binnen één van de IBBY-projecten):

FSW, Pedagogische Wetenschappen

Afd. AGP, Toin Duijx (IBBY)

Wassenaarseweg 52

2333 AK Leiden

Voor eind maart wordt bekend gemaakt welke illustratoren geselecteerd zijn voor de Nederlandse inzending van de Biennial of Illustrations Bratislava (de originelen moeten vóór 30 april naar Bratislava verstuurd worden). De centrale verzending van de originelen van alle geselecteerde illustratoren verloopt via het Nederlands Letterenfonds.

Voor meer informatie kan men terecht bij het secretariaat van IBBY-Nederland (ibby-nederland@planet.nl).'

Waarvan akte.
De opening van de BIB-tentoonstelling vindt plaats op 8 september, 17.00 uur. Op die dag worden ook de prijzen bekend gemaakt. Het symposium vindt plaats op 9 en 10 september. Zie programma.

Woorden om te vergeten?

In 2017 hangt er een filosofie-scheurkalender op het toilet.

Op 16 januari stond er een stelling:

'De kunst van de schrijver bestaat er vooral in ons te doen vergeten dat hij woorden gebruikt.'
Henri Bergson in L'Energie spirituelle.
Bergson was een alom gewaardeerde filosoof, maar als dit citaat correct is vertaald, slaat hij de plank finaal mis.

Achterop het kalenderblaadje stond deze toelichting:

Kan alles in woorden worden uitgedrukt? Henri Bergson (1859-1941) dacht van niet. Zodra we aan anderen kenbaar willen maken wat ons het meest eigen is, zijn we aangewezen op een communicatiemiddel dat gemeengoed is. De gevoelens, verlangens en gedachten die onze eigenheid kenmerken, kunnen we niet anders uiten dan door ze te verpakken in dezelfde woorden die iedereen gebruikt. 'lk hou van jou' is in dit opzicht een platitude die geen recht doet aan een liefdesgevoel dat we als uniek ervaren. De taal reduceert het unieke tot het algemene, Ze is niet in staat de werkelijkheid in al haar rijkdom weer te geven, omdat ze uit praktische redenen niets anders doet dan etiketjes op de dingen plakken, alsof alle dingen die er hetzelfde uitzien allemaal hetzelfde zijn. Een goed schrijver zal de dingen dan ook niet willen benoemen, maar proberen beelden op te roepen die recht doen aan de rijkdom van de werkelijkheid. En ons doen vergeten dat hij woorden gebruikt,
Vanno Jobse

Vanno Jobse slaat hier de plank met evenveel kracht mis.
Verhalen, gedichten, liederen: het is woordkunst. Woorden doen er toe, ze mogen geproefd en gewogen worden. Wie zich afvraagt waarom het ene verhaal meer raakt dan het andere, komt niet alleen bij de 'opgeroepen beelden' terecht, maar ook bij de woorden. De woordkeuze doet er toe!
Bergson was zich daarvan waarschijnlijk bewust, en wees er op dat woorden pasmunt zijn tussen verschillende personen en nooit helemaal precies dat ene unieke kunnen overbrengen.
Een woordkunstenaar speelt met dat gegeven! Hij (of zij, enz.) geeft de lezer of luisteraar het idee dat die het nooit zo goed had kunnen uitdrukken - terwijl 'het' inderdaad voor de lezer of luisteraar vermoedelijk nèt iets anders is als voor de kunstenaar.

Wie zich niet bekommert om de woorden, kan beter een film gaan zien. Hoewel ook daar de dialogen er toe doen. 'I'd like to watch...' (Being there.)