Zoeken in deze blog

maandag 11 december 2023

Nóg bredere coalitie

Nee, dit gaat niet over Plasterks verkenningen en de lange man met geblondeerd haar.
Dit gaat over dalende leesvaardigheid en een nu al uitverkochte 'Wetenschappelijk Congres', georganiseerd door Stichting Lezen, dat op 14 december plaatsvindt in Eye Filmmuseum te Amsterdam. 
 

 
Er zal een nieuw project worden gelanceerd:
 
Tijdens het congres lanceren we het onderzoeksproject LeesEvolutie. Meer dan vijftig wetenschappers en maatschappelijke partners slaan de komende acht jaar de handen ineen om het leesonderwijs in Nederland te verbeteren en aan te passen aan het digitale tijdperk. Minister voor Primair en Voortgezet onderwijs Mariëlle Paul zal de startverklaring van het onderzoek in ontvangst nemen en het project zo officieel lanceren. Odile Heynders, hoogleraar Vergelijkende Literatuurwetenschap, trapt het congres af met een lezing over fictie en democratie. Hoogleraar leren en technologie Eliane Segers gaat vervolgens in op de rol van AI in het leesonderwijs.

Goed dat de stichting erin is geslaagd om die ruim vijftig 'wetenschappers en maatschappelijke partners' bij elkaar te krijgen om 'het leesonderwijs in Nederland te verbeteren', in een nog bredere leescoalitie dan er nu al is. Een einddatum wordt helaas niet genoemd. Het congres was ondanks de stevige toegangsprijs (€225,-) snel uitverkocht. Zie toch maar hier voor het programma.
Benieuwd of die lezing over fictie en democratie nog ergens wordt gepubliceerd.

zaterdag 9 december 2023

Expeditie pinguïn met Huw

Hallo allemaal, ik ben Huw!
 
 
 
Zo begint een prentenboek-achtig half-documentair boek over pinguïns voor dierenliefhebbers van acht en ouder, Houden pinguïns van de kou?.
Intrigerend aan die eerste zin is de naam. Huw? Blijkt Welsh te zijn, de Welshe variant op Hugo. Rijmt op het Engelse woord dew (dauw). Toevallig heeft de verteller dezelfde voornaam als een van de auteurs, Huw Lewis Jones en waarachtig, ze lijken op elkaar. Deze Huw is niet alleen auteur, hij is ook een 'experienced polar guide, over the last decade Huw has wandered on both sides of Antarctica and in the Arctic', volgens Poseidon Expeditions. Naast Huw staat 'Sam', die zich presenteert als pinguïntekenaar, in de flaptekst 'vogelkenner' wordt genoemd en volgens haar website een illustrator is met een wat cartooneske stijl.
Werkt zo'n presentatie? Ik weet het niet. Het gevolg is wel dat de lezer rechtstreeks wordt aangesproken, mogelijk vinden sommige kinderen dat aantrekkelijk. Maar het leidt ook tot gewauwel.

Expeditie pinguïn!
 
Wat weet jij over pinguïns?
 
Ben jij net zo'n vogelgek als ik? Ik hoop van wel. Kom met ons mee op een fantastisch avontuur - we varen naar verre eilanden, over uitgestrekte oceanen en langs gevaarlijke ijsbergen om pinguïns in hun natuurlijke omgeving te bekijken. 

Kun je je voorstellen hoe het is om pinguïn te zijn? Het de hele dag ijskoud hebben en alleen maar vis als avondeten? Dan moet je écht van kou houden, toch? Tijdens onze reis zul je ontdekken waarom pinguïns houden van de plek waar ze wonen, hoe ze overleven en wat we kunnen doen om hen en hun natuurlijke omgeving te beschermen.

Zo dus. Als een reisbureau dat klanten tracht te lokken. Bijvoorbeeld Poseidon Expeditions, het bedrijf waar Huw weleens een reis leidt. Voor tienduizend euro per persoon (exclusief reis naar Ushuaia) twee weken pinguïns kijken.
Overigens hebben gezonde pinguïns het doorgaans niet koud, wat op p. 26 summier wordt bevestigd. En ze eten niet alleen 's avonds, sterker, doorgaans eten ze overdag. Verder wordt er, heel modern, vanzelfsprekend van uitgegaan dat ze bescherming behoeven. Pas op. 42-44 leggen ze dat uit:

Mensen zijn gevaarlijk, maar we zijn ook in staat tot geweldige dingen. We moeten leren samenleven met andere dieren en hun habitats en het milieu beschermen.

Mooi zo. Houd de moed er een beetje in bij die jonge lezers. Ze hebben nog een heel leven voor zich en ontdekken liever niet te snel dat mensen meer vernielen dan herstellen en de opwarming en vervuiling van onze aarde onherroepelijk doorgaan. Hetgeen, zoals ze keurig op p. 42 uitleggen, het voortbestaan van veel pinguïns bedreigt. En ook dat van mensen, zou ik eraan toevoegen.
 


Als we daar zijn aanbeland weten we als lezer inmiddels wel het nodige over pinguïns. Niet alles, natuurlijk. Zo leggen ze niet uit hoe de pinguïns erin slagen om te paren, wat met al die veren en de kou best een interessant onderwerp is (zie ook Schooltv). Na het baltsen (p. 29, 'Liefdesliedjes') komen we na een uitstapje over pinguïns bij de stad meteen terecht bij het gezinsleven. 
Ze leggen evenmin uit waarom men de Noordpool de 'bovenkant' van de aarde noemt. Dat zou wellicht ook te ver voeren in zo'n boek, maar niet gebruiken van de termen boven- en onderkant was dan eenvoudiger geweest. 
Verrassend is dat ze ook niet uitleggen hoe pinguïns zwemmen, behalve dat op p. 11 over hun vleugels wordt geschreven dat ze 'plat en gestroomlijnd' zijn en 'perfect ontworpen om snel mee te zwemmen'. Dat moet het doen. Gelukkig zijn er op internet veel filmpjes met zwemmende pinguïns te vinden. Waaronder een dat toont hoe een pinguïn ontkomt aan jagende orca's door in een rubberboot met toeristen te springen!
Er is wel veel en adequate aandacht voor de diverse soorten pinguïns, voor prehistorische pinguïns en voor hun gedrag en communicatie, en waar ze wonen.
 

 
De titelvraag wordt op p. 26 beantwoord: ja, de 'meeste pinguïns houden van de kou en zijn gebouwd om te overleven in een ijskoud klimaat'.  
Al met al best een aardig boek voor in een schoolbibliotheek, of als cadeau voor iemand van acht of ouder die dol is op pinguïns. Dankzij of ondanks Huw.

Lewis Jones, Huw, en Sam Caldwell. Houden pinguïns van de kou? Vertaling: Steven Blaas. Lemniscaat, 2023. ISBN 978 90 477 1574 0, 48 p. Oorspr.: Do Penguins Like the Cold?, Thames & Hudson, 2023.





vrijdag 8 december 2023

Miep Diekmann Thesisprijs

Ken je toevallig een student jeugdliteratuur? Ben je er zelf een? Dat kan, er zijn bij mijn weten minstens twee universiteiten die zoiets aanbieden, in Tilburg en Antwerpen.
Vroeg of laat breekt het moment aan dat je een thesis moet schrijven, of hoe zo'n eindwerkstuk ook mag heten. Een proeve van onderzoek, in het Nederlands of Engels.
Als dat gelukt is, gaat die thesis doorgaans de al dan niet digitale lade in.
 
 
 
Maar je kunt hem ook indienen bij IBBY-Nederland, want in 2024 wordt weer de Miep Diekmann Thesisprijs uitgereikt. Als je wint, levert dat naast bloemen, eer en roem nog € 750,- op, of een eervolle vermelding. De uitreiking vindt plaats op 19 april 2024. Insturen kan tot 1 februari a.s.

donderdag 7 december 2023

Leeslusteloze vijftienjarigen

En alweer een persbericht, nu eentje van Stichting Lezen, dat het landelijke nieuws haalde op 5 december jl.:

Resultaten PISA-2022: leesvaardigheid Nederlandse jongeren opnieuw drastisch gedaald

De leesvaardigheid van Nederlandse jongeren is opnieuw sterk gedaald. Dit blijkt uit het gerenommeerde, internationale PISA-onderzoek. PISA meet de kennis en vaardigheden van 15-jarigen in leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen. Volgens Stichting Lezen en de Leescoalitie onderstrepen de uitkomsten de urgentie van structurele aandacht voor leesbevordering en duurzame investeringen in effectief leesonderwijs.

PISA-resultaten leesvaardigheid
Uit de
resultaten blijkt dat de prestaties van Nederlandse 15-jarigen op het gebied van leesvaardigheid tussen 2018 en 2022 opnieuw zijn gedaald. De daling is sterker dan tussen 2015 en 2018 en ook sterker dan in de OESO-landen gemiddeld. Nederland presteert voor leesvaardigheid nu voor het eerst onder het OESO-gemiddelde. Van alle 14 EU-landen die vanaf 2006 aan PISA hebben deelgenomen, heeft alleen Griekenland een lagere score voor leesvaardigheid gehaald dan Nederland. 

Effectief leesonderwijs krijgt vorm
Gerlien van Dalen, directeur-bestuurder Stichting Lezen en voorzitter van de Leescoalitie: ‘De resultaten zijn zorgwekkend. De daling in leesvaardigheid die we in 2018 al zagen zet versterkt door. Uit het vorige week verschenen voortgangsrapport van het Nationaal Programma Onderwijs bleek al dat de basisvaardigheden van middelbare scholieren sinds de coronapandemie verder achteruit zijn gegaan. Nu zien we in de PISA-resultaten dat we er ook internationaal gezien slecht voor staan. Gelukkig zien we ook een omslag in het onderwijsveld: op steeds meer plaatsen werken leerkrachten hard aan effectief leesonderwijs. We weten al veel over interventies die de leesvaardigheid weer op peil kunnen brengen. Het is nu zaak om die kennis te verspreiden en te gebruiken. Daar zetten we samen met onze partners stevig op in.’

Met de aandacht in de conceptkerndoelen voor thematische contexten, een actueel aanbod van literatuur, rijke teksten en leesmotivatie, wordt een grote stap gezet om effectief leesonderwijs in het onderwijscurriculum te borgen. Leesconsulenten van de Bibliotheek op school kunnen scholen hierbij goed ondersteunen. ‘Ook daar zetten we een grote stap,’ aldus Van Dalen. ‘De Impulsregeling Masterplan basisvaardigheden biedt de komende drie jaar 140 vmbo-locaties en 45 praktijkonderwijslocaties de mogelijkheid te gaan samenwerken met de Bibliotheek via de Bibliotheek op school. Daarnaast kunnen 263 vmbo-locaties en 15 pro-locaties hun bestaande samenwerking met de lokale bibliotheek verder uitbouwen.’

Het is zorgwekkend dat 33 procent van de jongeren mogelijk onvoldoende leesvaardig school verlaat. ‘Maar we hebben goede hoop dat de stappen die nu gezet worden rond effectief leesonderwijs en leesbevordering positieve resultaten opleveren die zichtbaar zullen zijn bij een volgende meting. Dit betekent dat we gemotiveerder dan ooit in gezamenlijkheid de schouders eronder blijven zetten. En we hopen dat de door het ministerie van OCW ingezette koers ook onder een nieuw politiek gesternte overeind blijft.’


Einde persbericht.
Er is een interviewtje met Gerlien van Dalen in verwerkt. Fijn om te lezen dat ze er 'gemotiveerder dan ooit in gezamenlijkheid de schouders eronder blijven zetten'. Want minstens even zorgwekkend is dat acht jaar leesbevordering wat dit betreft dus niets tot stand heeft gebracht. Een kritische blik op de toegepaste interventies, zoals dat in het jargon heet, is op zijn plaats. 
Het kan evenwel ook zijn dat de bierkaai te sterk is en dat het met de gemiddelde leesvaardigheid van vijftienjarigen zonder alle inspanningen nog beroerder zou zijn geweest. Een controlegroep ontbreekt helaas.


dinsdag 5 december 2023

Lichtjes in kinderboekwinkels

Een persbericht van 'de kinderboekwinkels'.

'Kinderboekwinkels in heel Nederland vragen aandacht voor kinderen in oorlogsgebieden.
Op 22 december organiseert een collectief van kinderboekwinkels en vrienden uit het
boekenvak de hoopvolle actie #Lichtjesvoorkinderen om aandacht te vragen voor kinderen
die slachtoffer zijn van oorlog, wereldwijd. Het collectief roept op tot het ontsteken van
zoveel mogelijk lichtjes - in alle kinderboekwinkels en in vele huiskamers - op de donkerste
dag van het jaar om klokslag 18.00 uur.
De initiatiefnemers branden zelf een kaarsje en vragen kinderen ook thuis een lichtje aan te
steken voor het raam. De oproep wordt ook via scholen en online verspreid, zodat door het
hele land lichtjes van kinderen voor kinderen zullen branden.
Om de actie kracht bij te zetten en invoelbaar te maken, hebben dichter Mary Heylema en
illustrator Tineke Meirink een poëzieposter gemaakt die in alle kinderboekhandels zal komen
te hangen. Online wordt dit beeld gedeeld met de hashtags #lichtjesvoorkinderen en
#littlelightforachild.
De kinderboekwinkel is dé plek waar het verhaal van kinderen voorop staat. En het is juist in
deze donkere dagen heel hard nodig om daar bij stil te blijven staan. Deze actie zet kinderen
die te maken hebben met oorlog in het licht, en draagt uit dat ze niet vergeten worden.
Alle kinderboekwinkels in Nederland doen mee. Belangrijke voorwaarde voor de actie is dat
er geen politieke uitspraken worden gedaan. Er wordt slechts aandacht gevraagd voor
kinderen wereldwijd, die slachtoffer zijn van een oorlog ongeacht achtergrond, kleur en
afkomst.'
 
 
 
Nooit weg, zo'n actie.

Ondertekend door:
De Vrolijke Boekenwurm (Alkmaar), Casperle (Amsterdam), De Kinderboekwinkel Amsterdam (Amsterdam), Rapunsel (Assen), De Kinderboekentuin (Breda), Alice in Wonderland (Den Haag), Studio Pretletter (Deventer), Meester Mokka (Doetinchem), De Giraf (Dordrecht), De Boekenberg (Eindhoven), De Groningse Kinderboekhandel (Groningen), Kiekeboek (Haarlem), De Toverlantaarn (Leeuwarden), Jeugdboekhandel Silvester (Leiden), De Kinderboekwinkel Nijmegen (Nijmegen), De Kleine Tovenaar (Roermond), De Kleine Kapitein (Rotterdam), Ver van Hier (Rotterdam), De Geheime Tuin (Rotterdam), De Utrechtse Kinderboekwinkel (Utrecht), In de Wolken (Voorburg), Silvester Boek en Spel (Zoetermeer).

maandag 4 december 2023

Een boek voor jou

Een persbericht van IBBY Nederland in de e-postbus.
Op zondag 10 december wordt de bloemlezing Een boek voor jou gepresenteerd in het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum in Den Haag. Deze bundel bevat verhalen, gedichten en illustraties van o.a. Annie M.G. Schmidt, Fiep Westendorp, Toon Tellegen, Max Velthuijs, Thé Tjong-Khing, Jacques Vriens, Annemarie van Haeringen, Leo Timmers, Bette Westera, Charlotte Dematons, Ted van Lieshout, Philip Hopman, Bart Moeyaert en Marit Törnqvist.
Tijdens de presentatie worden de eerste exemplaren aangeboden aan kinderen en hun ouders uit een azc.
Componist des Vaderlands Martin Fondse en Lucas Dols (Sounds of Change) hebben een lied gecomponeerd bij het gedicht 'Overal en nergens' van Bette Westera, dat ook in de bundel is opgenomen en het inderdaad verdient om als lied gebracht te worden.
Zij zullen het lied voor het eerst ten gehore brengen samen met o.a. percussionist Modar Salama en klarinettist Ghaeth Almaghoot.
 

 
Na die dag worden 10.000 exemplaren van het boek uitgedeeld als welkomstgeschenk aan kinderen tussen de 4 en 12 jaar in ruim 150 azc’s in Nederland. Het boek verschijnt in het Farsi, Arabisch, Tigrinya, Somalisch, Koerdisch en Turks. Tegelijkertijd zal het tekstloze prentenboek Zaterdag van Saskia Halfmouw uitgedeeld worden aan kinderen in azc’s die geen van deze talen spreken.
Een boek voor jou is bedoeld als een kennismaking met de Nederlandse en Vlaamse jeugdliteratuur. Een manier om kinderen welkom te heten met verhalen uit hun nieuwe wereld, in hun eigen taal.
Voor taalliefhebbers is de foto met de zes boekvoorkanten een mooie puzzel: welke titel in welke taal.
 
Overigens was er al in 2017 een gelijknamige bundel verschenen, op initiatief van Marit Törnqvist, in het Arabisch. De nu gepresenteerde bundel is een nieuwe editie, in zeven talen want er komt ook een versie in het Nederlands. Net als in 2017 is Querido de uitgeverij.


Er is trouwens nóg een boek in de handel geweest met de titel Een boek voor jou, van Malika Doray, in 2009 verschenen bij Uitgeverij Vrijdag. Nu alleen nog tweedehands verkrijgbaar.
Oplossing van de talenpuzzel volgens mij: linksboven Arabisch, dan met de klok mee Somalisch, Turks, Tigrinya, Koerdisch en Farsi.

zaterdag 2 december 2023

Soldaten in klaverjassen en andere vertaalvondsten

Er verscheen onlangs een nieuwe vertaling van Alice in Wonderland en Through the Looking-glass van Lewis Carroll door niemand minder dan Imme Dros en die verdient het om besproken te worden, al stamt het origineel uit 1865. Een goede vertaling van deze verhalen met hun vele woordspelingen en toespelingen op inmiddels onbekende versjes is namelijk een huzarenstukje. Diverse vertalers gingen Imme Dros voor, waaronder na WO II het duo Kees (Cornelis) Reedijk en Alfred Kossman (1948), Hans Andreus (1968), Nicolaas Matsier (1989), Sofia Engelsman (1999), Akkie de Jong (2005) en John Sillevis (2008).
 


Hoe heeft Imme Dros het gedaan?
 
Laat ik beginnen met een citaat waarvoor eerdere vertalingen bij elkaar zijn gezocht, door Judith van den Berg voor Literatuur zonder leeftijd (2003).
 


De moeilijkste taalgrap moet wel de passage zijn waarin de Mock Turtle en de Gryphon uitleggen dat ze op school elke dag een uur minder les hadden:
 
‘Ten hours the first day,’ said the Mock Turtle, ‘nine the next, and so on.’ ‘What a curious plan!’ exclaimed Alice. ‘That's the reason they're called lessons,’ the Gryphon remarked, ‘because they lessen from day to day’.
Als men de eerder genoemde vertalingen vergelijkt, blijkt het dat de gedane vondsten kwalitatief sterk verschillen:
 
Mann, 1887:  
‘Wat een gek plan,’ zei Alice.
‘Dat vind ik volstrekt niet; gij hebt ook altijd wat te zeggen.’
 
Ten Raa, 1899: 
‘Ja, zie je, [...] als je vooruit wilt gaan, moet je steeds achteruit gaan,’ merkte de Griffioen op.
  
Van Oven-van Doorn, 1934: 
‘Zeker, zeker, we hadden iedre dag een uur korter les,’ zei de Griffioen, ‘iedre dag... een uur... korter...
 
 Kossmann en Reedijk, 1947: 
‘Helemaal niet raar,’ zei de Griffioen, ‘we gingen er heen om onderwijs te genieten en daar geniet je iedere dag minder van.’
 
Andreus, 1968:  
‘Helemaal niet gek,’ zei de Griffioen, ‘want omdat hij meester was, begon hij met het meeste. Dat is toch logisch!
 
Matsier, 1989:  
‘Zo lesten we onze dorst naar kennis steeds sneller,’ merkte de Griffioen op, ‘vandaar de uitspraak lest best.’
 
Engelsman, 1999:  
‘Het was een verkorte opleiding,’ merkte de Griffioen op, ‘en dus was elke dag een uur korter.’

Ik voeg die van Imme Dros toe:
 
'Wat een raar rooster!' riep Alice uit.
'Het was een spoedcursus,' zei de Griffioen. 'Elke dag kreeg je wat meer spoed.'
 
Kan ermee door, hoewel ik die van Hans Andreus net iets beter vind en die van Sofia Engelsman even goed.

John Tenniel - Alice Swimming in Pool of Tears

Nog zo'n vergelijking door Judith van den Berg, nu ook met dank aan Martin Gardner (The Annotated Alice, Definite Edition, 2000) voor het origineel:
 
How doth the little Busy Bee
improve each shining hour
And gather honey all the day
from every opening flower.


Carroll (1865):
How doth the little Crocodile
improve his shining tail,
and pour the waters of the Nile
on every golden scale.


Mann (1887):
Hoe dankbaar is mijn kleine hond
voor beentjes en voor vleesch.
Hij kwispelstaart en springt in 't rond
en danst op mijnen schoot.


Ten Raa (1899):
Wat poetst de kleine krokodil
zijn glinsterenden staart.
En plast het water van den Nijl
op 't lichaam, naar zijn aard

Van Oven-van Doorn (1934):
Zie ginds komt de stoomboot uit kattenland aan,
ik zie Kater Mauw op een driewieler gaan,
hoe huppelt hij minzaam het dek op en neer!
Hij zwaait als een bromtol al heen en al weer!
Hij wuift met zijn schooltas en roept ons al toe:
‘Wie mij aan mijn staart trekt, krijgt vast met een roe!’


Judith van den Berg vindt die van Van Oven-van Doorn de slechtste.
 
Hier komt Imme Dros:
Op een grote paddenstoel
rood met witte stippen
zat een krokodilletje
heen en weer te wippen
 
Waarmee ze net als Carroll én vertaler Van Oven speelt met een bekend kinderversje. 

Jammer dat Judith van den Berg slechts het eerste couplet citeert en vergelijkt. Het originele brave 19e-eeuwse vers, 'Against Idleness and Mischief' van Isaac Watts, telt vier coupletten en Carroll parodieert de eerste twee daarvan, niet een.
 
How doth the little busy bee
   Improve each shining hour,
And gather honey all the day
   From every opening flower!

How skilfully she builds her cell!
   How neat she spreads the wax!
And labours hard to store it well
   With the sweet food she makes.
 
Dat wordt bij Carroll:
 
How doth the little Crocodile
improve his shining tail,
and pour the waters of the Nile
on every golden scale.
 
How cheerfully he seems to grin,
How neatly spreads his claws,
And welcomes little fishes in
With gently smiling jaws!
 
En de complete Dros:
 
Op een grote paddenstoel
rood met witte stippen
zat een krokodilletje
heen en weer te wippen
 
KRAK! Het krokodilletje
kwakte op de grond.
En één krokobilletje
raakte zwaargewond
 
Dat is spitsvondig, Al staat er iets compleet anders dan bij Carroll, de essentie van diens parodie is bewaard gebleven en dat zal kinderen die dit verhaal lezen of voorgelezen krijgen meer raken dan parodieën die heden ten dage nergens op slaan - wat ook voor het origineel geldt want genoemd vers van Watts bijvoorbeeld wordt in Engeland niet meer gehoord.

Die spitsvondigheid zit in meer vertaalvondsten, veel te veel om hier te noemen.
Toch nog enkele dan.
 
Attempted Bloggery: A Mad Tea Party
 
Uit de Mad Tea Party ('Idiote theevisite') bij de Hoedenmaker, de Maartse Haas en de Zevenslaper:

'If you knew time as well as I do,' said the Hatter, 'you wouldn't talk about wasting it. It's him.'
'I don't know what you mean,' said Alice.
'Of course you don't,' the Hatter said, tossing his head contemptuously. 'I dare say you never ever spoke to Time.'
'Perhaps not,' Alice cautiously replied; 'but I know I have to beat time when I learn music.'
'Ah! That accounts for it,' said the Hatter. 'he won't stand beating. [...].'

Dat wordt bij Imme Dros:

'Als je tijd zo goed kende als ik,' zei de Hoedenmaker, 'zou je weten dat Tijd niet met zich laat sollen en zich zeker niet laat verspillen.'
'Ik weet niet wat u bedoelt,' zei Alice.
'Natuurlijk niet!' zei de Hoedenmaker, minachtend zijn hoofd schuddend. 'Ik durf te wedden dat jij zelfs nog nooit met Tijd hebt gepraat!'
'Misschien niet,' antwoordde Alice voorzichtig, 'maar ik weet dat de tijd kruipt als ik op school zit en vliegt als ik vrij ben.'
'Ah! Dat verklaart veel,' zei de Hoedenmaker. 'Je kunt hem niet volgen [...].'

Soepel en vindingrijk. Niet letterlijk, nee... Maar dat van it en him (het en hem) zou in het Nederlands nergens op slaan, en wij slaan de maat, niet de tijd. Dus moet je als vertaler een equivalent zoeken.
 


Als Alice eindelijk de tuin bereikt die ze eerder door een te klein deurtje zag, komt ze bij enkele tuinlieden die een witte roos rood verven, de kleur die hij eigenlijk moest hebben. Ze worden onderbroken door de Koningin en

ten soldiers carrying clubs.

Wordt bij Dros:

tien soldaten in klaverjassen.
 
Van de betekenis van het Engelse club (naast club ook klaver in kaartspel en knuppel) gaat de zo bij soldaten passende knuppel helaas verloren maar klaverjassen verwijst knap naar de betekenis van gezelschap, club.
De tuiniers hebben overigens schoppen op hun lijf. Voor wie dit niet snapt en Alice dus nog nooit heeft gelezen: alle figuren in deze tuin zijn speelkaarten, behalve Alice, de hertogin en de Cheshire Cat, die door Imme Dros is omgedoopt in de Say Cheesekat omdat wij evenals de hedendaagse Britten helemaal niets kunnen met dit beroemde beest, een grijnzende kat die goed langzaam kan verdwijnen, zelfs tot er enkel een grijns over blijft.
 
 
Cheshire Cat volgens John Tenniel
 
Hier wreekt zich in de nu besproken Nederlandse uitgave dat er veel te weinig plaatjes in staan. De grijns staat er bijvoorbeeld niet in, maar evenmin de genoemde tuiniers en soldaten. De paar plaatjes die er wél in staan zijn van Linde Faas en dat kom je pas te weten door het colofon achterin te lezen. De afbeeldingen hierboven zijn uit de oorspronkelijke edities en van de onovertroffen John Tenniel.
 
Say-cheese-kat volgens Linde Faas

Er staan niet alleen te weinig plaatjes in, die weinige staan ook nog eens op de verkeerde plekken, namelijk als vignetjes voor of na hoofdstukjes of lukraak tussen paragrafen, waarbij het bovendien raar is dat juist in Alice en haar avonturen door de spiegel vignetjes van speelkaarten (klaveren, hartjes, schoppen, ruitjes) zijn geplaatst terwijl die daar geen enkele rol spelen. Terwijl wel aan het begin en eind van het verhaal enkele schaakstukken zijn afgebeeld. 
Gemiste kans. Had Leopold geen geld meer? Linde Faas is vaardig genoeg, wie weet hoe graag ze zich op de twee Alice-verhalen had willen en kunnen uitleven, de omslagillustratie geeft al een hint. John Tenniel mag dan wat mij betreft onovertroffen zijn, er zijn hier te lande toch illustratoren genoeg die een zeer verdienstelijke poging hebben gedaan hem te evenaren, in 2008 bijvoorbeeld Pat Andrea en in 2014 nog Floor Rieder, zie recensie, waarin ik ook de vertaling door Sofia Engelsman bespreek.

Ik kan het niet laten de citaten van toen aan te vullen met wat Imme Dros ervan maakte.
 


De Jabberwocky:

't Was brulig en de sluikse toof
trok slijms een slinkse glimsterstreep
miesmoedig klonk de papegoof.
En de gloom daas ontgreep.

Vermijd de Kwebbelgnok, mijn zoon!
De knauw die kwetst, de klauw die kletst!
Ontwijk de Hiphuphop en hoon
de donderse Denderpest.

Niet slecht! Zie voor het vervolg p. 115.

En tot slot komen we weer terug bij de Griffioen en de Soepschildpad, die bij Sofie Engelsman Nepschildpad heet. 

Lewis Carroll:
'If I'd been the whiting,' said Alice, whose thoughts were still running on the song, 'I'd have said to the porpoise, "Keep back, please: we don't want you with us!"'
'They were obliged to have him with them,' the Mock Turtle said: 'no wise fish would go anywhere without a porpoise.'
'Wouldn't it really?' said Alice in a tone of great surprise.
'Of course not,' said the Mock Turtle: 'why, if a fish came to me, and told me he was going a journey, I should say "With what porpoise?"'
'Don't you mean "purpose"?' said Alice.
'I mean what I say,' the Mock Turtle replied in an offended tone. And the Gryphon added 'Come, let's hear some of your adventures.'

Sofia Engelsman:

'Als ik die witvis was,' zei Alice, die nog steeds met het liedje bezig was, 'had ik tegen die haring gezegd: "Ga eens een eindje naar achteren. We willen je niet mee hebben."'
'Ze moesten hem wel meenemen,' zei de Nepschildpad. 'Elke weldenkende vis neemt wat haringen mee, als hij op reis gaat.' 
'Echt?' vroeg, Alice, heel verbaasd.
'Natuurlijk,' zei de Nepschildpad. 'Hoe moet hij anders zijn tentje opzetten?'
'Ik denk dat je je vergist,' zei Alice.
'Ik vergis me helemaal niet,' antwoordde de Nepschildpad beledigd. En de Griffioen zei: 'Vertel jij eens wat over je avonturen.'
 
Imme Dros:
 
 'Als ik die platvis was geweest,' zei Alice met haar gedachten nog steeds bij het lied, 'dan zou ik tegen de inktvis hebben gezegd: Ga alsjeblieft wat achteruit, jij: we willen jou er niet bij hebben.'
'Ze waren wel verplicht hem erbij te hebben,'zei de Soepschildpad. 'Geen vis met gezond verstand zou ergens heen gaan zonder inktvis.'
'Echt niet?' zei Alice stomverbaasd.
'Natuurlijk niet,' zei de Soepschildpad. 'Als een vis mij kwam vertellen dat hij op reis ging, zou ik allereerst vragen: Met welke inktvis?'
'Maar waarvoor?' vroeg Alice. 
'Hoe kan hij me anders schrijven,' antwoordde de Soepschildpad kriegel.
En de Griffioen voegde eraan toe: 'Kom, laat nu maar eens wat van jouw avonturen horen.'

Carrolls mooie taalspel met porpoise (bruinvis) / purpose (doel) (klinkt nagenoeg hetzelfde) is schier onvertaalbaar, dat blijkt, net als dat met de Mock Turtle, als je bij Gardner leest dat mock turtle soup een van kalfsvlees gemaakte imitatie is van turtle soup, wat ook verklaart hoe de mock turtle er uitziet.
Wat mij betreft wint Sofia Engelsman hier, met haar haringen en nepschildpad.

Dat neemt niet weg dat Imme Dros met haar vertaling, die lekker wegleest, een goede prestatie heeft geleverd. In een mooi uitgegeven boek, dat echter passende illustraties mist. Als er niet genoeg budget was om Linde Faas haar gang te laten gaan, of liever nog een wat meer cartoonesk tekenende illustrator als bijvoorbeeld Joep Bertrams of The Tjong Khing, had dan de rechtenvrije plaatjes van Tenniel genomen.
 

 
Met de titel is overigens ook iets vreemds. Er zijn twéé verhalen vertaald, zowel Alice's Adventures in Wonderland (1865) als Alice Throug the Lokking-Glass and What Alice Found There (1871), maar de voor- en achterkant en de titelpagina vermelden slechts een van de twee. 
In zo'n chique vormgegeven boek, met leeslint, had dat beter gekund.


Carroll, Lewis. Alice in Wonderland. Vertaald door Imme Dros. Leopold, 2023. ISBN 798 90 2588465 9, 216 p.
 
PS. Jabberwocky blijkt ook als lied gebracht. Muziek: Sam Pottle.

vrijdag 24 november 2023

Lazy onderzoekers

Daar kwam er weer een langs, zo'n term die Nederlandstalig opgevoede onderzoekers in hun artikelen overnemen uit een Engelstalige (vaan Noord-Amerikaanse) bron omdat ze (denk ik) te lui zijn om een Nederlandstalig equivalent te vinden.
Deze keer was het theory of mind. Zie (o.a.) Wikipedia. In Engelstalige publicaties is de term al in 1991 te vinden en ja, in het Engels klinkt het tamelijk vanzelfsprekend, bijvoorbeeld in titels als Natural theories of mind; Evolution, development, and simulation of everyday mindreading of Empirical failures of the claim that autistic people lack a theory of mind. Geen bezwaar.
Maar we spreken hier Nederlands en iedereen weet dat sales net wat andere connotaties heeft als uitverkoop. En DISCOUNT is niet krek hetzelfde als korting. Sterker, we weten langzamerhand dat Engelstalige opschriften in Nederland doorgaans de bedoeling hebben ons iets te verkopen en mensen die veel Engelse (Amerikaanse) termen door hun taal gooien zijn slordig of ze zijn opscheppers, of allebei. Het gebruik van Engels in een Nederlandse tekst houdt sowieso een extra betekenis tot de term volledig is ingeburgerd, zoals computer of shit (de uitroep, niet het naamwoord). (Ja, sowieso komt uit het Duits, niet uit het Amsterdams.) 
Dat zal met theory of mind niet gauw gebeuren. Dus gezocht: een Nederlandstalig equivalent.

woensdag 22 november 2023

Spruitjes, ho ho ho

Er zijn mensen die iets hebben met Kerstmis. 
 
Zoals een goede vriend van me: nooit zal hij met Kerst op reis gaan, want die tijd is gereserveerd voor de familie, liefst zo uitgebreid mogelijk. Met kerstboom. Met cadeautjes eronder. Met kerstmaaltijd. En dat terwijl hij net als ik een heiden is, niet christelijk opgevoed en evenmin later bekeerd. Goden zijn voor ons een menselijke creatie, niet andersom.

Dat het fijn is om met de donkerste dagen wat licht te maken, dat lijkt me voor de hand liggen, en met een goed kerstdiner met prettige mensen is ook niets mis. Maar verder vind ik het overwegend een wat kitscherig en schijnheilig feest voor een inhalige middenstand. 
Misschien komt dat door het christelijk sausje dat er overheen is gekomen, want het christendom, althans sommige varianten, heeft wel iets met klatergoud en schone schijn. 
De sterren van Bethlehem bungelen boven de koopgoot, en aan de rand staat een plastic kerststal met wat kunstsneeuw. Het dagblad verkoopt complete kerstdiners, en ongetwijfeld beult een bezorger zich af om al die dozen af te leveren bij goed verlichte huizen, en dan krijgt hij op een donker weggetje een klapband en vriest bijna dood in zijn wagen, tot iemand hem ontdekt - of niet. Of het is een lange man met geblondeerd haar, die hem laat doodvriezen en denkt, weer zo'n gast minder.
Tijd voor kerstverhalen. Het kindeke, jawel, met die herders en die drie koningen en zo. Geen plaats in de herberg... Maar ook Dickens' Scrooge en Andersens intens droevige verhaal over 'het meisje met de lucifers' (of zwavelstokjes, wat hetzelfde is), het beste kerstverhaal ooit, dat tegelijk wel en niet goed afloopt. ('Den Lille Pige med Svovlstikkerne', 1845.) (Lees het origineel in vertaling door bijvoorbeeld Annelies van Hees, niet in goedkope bewerkingen.)
 


Alex Smith kan niet tegen Hans Andersen op.
Maar verder heeft hij met zijn Grompus (in het Engels Grumpus) wel een feestelijk kerstkarakter gemaakt, min of meer in de Scrooge-traditie.
In eerste instantie lijkt zijn boek, De Grompus en zijn gluiperige, gruwelijke kerstplan te vallen onder de lach-of-ik-schiet-categorie waarin er zoveel voor kinderen verschijnt. Maar dat is iets te snel beoordeeld. Twee zaken vallen meteen op. Het boek is mooi geïllustreerd, óók door Alex Smith, en het is mooi uitgegeven, compliment voor de uitgeverij, die er een stevig, gebonden boek van maakte, in kleurendruk.
De Grompus zelf knalt je van de kerstkleurige voorkant tegemoet, met zijn lievelingsvoer tussen twee vingers geklemd: een spruit.
Wat ten tweede bij nadere kennismaking opvalt is dat er lekker ouderwets een duidelijke verteller aan het woord is, die niet schroomt om zich rechtstreeks tot de lezer te wenden, o.a. met hoofdstukbeschrijvingen als deze:

HOOFDSTUK 1 (OPNIEUW)

WAARIN WE OPNIEUW BEGINNEN EN JE NETJES WORDT VOORGESTELD AAN EEN BIJZONDER VREEMD WEZEN


Dat dan bovendien zo begint:

Heb je weleens gehoord van De Grompus?
Ik denk van niet, want er is maar één Grompus in de hele wereld. Hij heet eigenlijk Derek Grompus. Afgekort 'De Grompus'. Hoofdletter D voor De en hoofdletter G voor Grompus.

Heerlijk. Tegen alle moderne schrijfcursus-adviezen in. Alsof je bij de verteller op schoot zit - en dat zal met dit boek best vaak gebeuren.
 


De Grompus is een buitengewoon nors en eenzelvig wezen. Niet helemaal mens, niet helemaal dier, gekleed in een versleten wollen trui met afbeeldingen van spruiten. (En op p. 6, 14 en 19 een rode broek, maar die gaat verderop verloren.)
Er steken hoorns uit zijn hoofd en als hij zich opwindt komen er stoomwolkjes uit zijn oren. En hij heeft een stok bij zich, De Stok, waar hij tegen praat, of nou ja, vooral moppert en gromt.
 


Als Kerstmis nadert, wordt hij nog humeuriger, tot schrik van zijn stadsgenoten. Want aan Kerstmis heeft hij echt een geweldige hekel, al dat gedoe met cadeautjes en versieringen en zo. Hij gooit de kerstboom op het plein om, besluit dat er maar een eind aan Kerstmis moet komen en gaat op pad naar de Noordpool met het doel de kerstman en zijn slee vast te lijmen.
Dat loopt wat anders. Hoe, dat zal ik hier niet uit de doeken doen. Ergens in die bonk van een Grompus blijkt toch een gevoelig hartje te kloppen, dat ervoor zorgt dat hij zich op sleeptouw laat nemen door o.a. een lief, vrolijk konijn met een bril. Hieronder staat het bij zijn voet. (Dat die konijnenoren wat op mondjes of kutjes lijken, laat ik even voor wat het is.)
 

 
Het wordt een echt kerstverhaal.
 


Alex Smith maakt karikaturale tekeningen waar het vakmanschap en plezier vanaf spettert. Die maken het verhaal, samen met de op zich tamelijk gewone tekst. Wat me daarin opviel is dat de eerste hoofdstukken een wat andere toon hebben dan de laatste.
Als Grompus na het opstaan ontdekt dat zijn spruiten op zijn, ontvlamt hij aldus:
 
Hij sloot zijn ogen.
Hij haalde diep adem.
Toen ging hij VOLLEDIG UIT ZIJN DAK.
Hij schreeuwde en gromde en stampte en brulde.
Hij riep scheldwoorden die ik hier niet mag opschrijven (maar ik kan je vertellen dat 'kont' vaak voorkwam) en stormde tien minuten lang door de kamer. Uiteindelijk liet hij zich, met zijn gezicht naar beneden, op de grond vallen.
Zijn maag rommelde weer. Hij riep dat-ie stil moest zijn.
Geen spruitjes in huis was een RAMP.
De Grompus zuchtte. Hij moest boodschappen doen, en hij HAATTE boodschappen doen.
En als je denkt dat zijn humeur al slecht genoeg was...
Wacht dan maar eens af war er daarna gebeurde!
 
   HOOFDSTUK 4
 
  WAARIN EEN BOODSCHAPPENTOCHT NIET HELEMAAL VOLGENS PLAN VERLOOPT
 

De Grompus raasde de volgende minuten als een onweersbui door het huis, terwijl hij zich voorbereidde op zijn tocht naar de groentewinkel.
Hij ramde zijn voeten in zijn schoenen en schreeuwde van ergernis. Hij hield er niet van om veters los te maken en hij hield er niet van om ze weer te moeten strikken, dus duwde en wrong hij zijn voeten gewoon in zijn schoenen, waarbij hij vaak omviel. Hij pufte als een zwijn, ging weer staan en greep zijn trui.

Dat was op p. 19/20.
Op p. 144 is het 

'Dat konijn is een lastpak!' gromde De Grompus, terwijl hij de sneeuw uit zijn ogen veegde. En toch was hij hier, middenin de nacht in een sneeuwstorm, verwoed naar haar op zoek.
En toen werd het hem langzaam duidelijk. Donsbal was een irritant, ratelend bolletje vacht, en ze had inderdaad AL die vervelende dingen gedaan, maar ze had er ook voor gezorgd dat hij uit die boom werd gered. Ze had hem de weg gewezen, ze had warmte en onderdak voor hen gevonden en ze had het zelfs voor elkaar gekregen dat ze naar de Noordpool waren gevlogen om een missie te voltooien die ze niet helemaal begreep. Ze had al die dingen gedaan omdat... Waarom?
Hij dacht hard na.

Tot welk inzicht hij kwam, moet je zelf maar lezen. Het is een echt kerstverhaal.
 

Smith, Alex T. De Grompus en zijn gluiperige, gruwelijke kerstplan, vertaald uit het oorspronkelijke Noordpools door Alex T. Smith. En daarna in het Nederlands door Johanna Rijnbergen. Lemniscaat, 2023. ISBN 798 90 477 1572 6, 176 p. Oorspr.: The Grumpus and His Dastardly, Dreadful Christmas Plan. Macmillan, 2022.




dinsdag 21 november 2023

Neus, oren, vingers, tenen

Samen met je peuter onderzoeken wat er allemaal aan je lijf zit: het blijft leuk en wordt al eeuwen gedaan. Er bestaan versjes voor, van het aloude Duimelot tot het op een willekeurige onderwijswebsite aangetroffen zeer simpele

Dit zijn mijn wangen
Dit is mijn kin
Dit is mijn mond
Met tanden erin

Dit zijn mijn ogen
Mijn oren, mijn haar
Dit is mijn neus
En nu ben ik klaar

Melodie zelf te bedenken. Tekst anoniem of van 'juf Angélique'.
 
Er zijn ook boeken voor, zoals Het grote kijk- en voorleesboek voor rond de 2 jaar van Marianne Busser en Ron Schröder (Ploegsma, 2019) of Handjes in de lucht van Marcel Vaarmeijer (Luitingh-Sijthoff, 2020).
Het mag onbeduidend lijken, maar voor veel peuters is het naast een groot genoegen (aandacht!, geborgenheid!) ook een mooie kennismaking met boek en jawel, literatuur.
 
Afgelopen maand belandde Het neus, tenen en buik boek op de bespreektafel. Ook zo'n boek, de titel toont het al en de voorkant toont meteen dat de auteur er rekening mee heeft gehouden dat kinderen allerlei huidskleuren kunnen hebben. Dat geldt ook voor het binnenwerk.
 
 

Dat zal voor sommige ouders nog wat studie vergen, als ze echt helemaal nooit dit soort spelletjes hebben gedaan. Maar niet getreurd, het blijft best een aardig boek, juist door die veelkleurigheid.
 
 

Nicholls, Sally, en Gosla Herba. Het neus, tenen en buik boek. Vertaling Mino van der Lubbe. Gottmer, 2023. ISBN 798 90 257 7648 2, 28 p. Oorspr.: The Nose, Toes and Tummy Book, Andersen press, 2023.

vrijdag 10 november 2023

Voorlezen, beter lezen, doorlezen, blijven lezen

Misschien hanteert Stichting Lezen (NL) deze slogan al een tijdje, maar ik viste hem op uit een persbericht over weer een nieuwe poging om ergens collectief het lezen te bevorderen, namelijk het 'Leesoffensief "Heel MBO leest"'. 
Een mooie slogan, die de 'doorgaande lijn' in de leesbevordering zoals Stichting Lezen die ziet heel goed samenvat, hoewel 'Lees je nu, lees je later' ook wel goed bekt.

Citaat uit het persbericht:

Op 10 november 2023 lanceren Kennispunt MBO Taal en Rekenen (MBO Raad), Stichting Lezen en Mbo Taalacademie (ITTA) het Leesoffensief ‘Heel mbo leest!’ op het gelijknamige congres in Amersfoort. Heel mbo leest! is het landelijke initiatief om vrij lezen, leesmotivatie en leesbevordering op te nemen in het mbo-onderwijs. Doel van het leesoffensief: de taalontwikkeling van studenten extra stimuleren en daarmee schoolprestaties verbeteren en kansengelijkheid vergroten.

Het leesoffensief: net zo divers als het mbo-onderwijs
Om scholen op weg te helpen, publiceren Kennispunt MBO Taal en Rekenen (MBO Raad) en Stichting Lezen de Handreiking Leesoffensief –‘Heel mbo leest!. Voor het opstellen van de handreiking spraken zij met verschillende mbo-scholen en bibliotheken. De inspiratie, waardevolle tips én valkuilen die uit de gesprekken naar voren kwamen, staan in de praktijkvoorbeelden. Het leesoffensief blijkt net zo divers te zijn als het mbo-onderwijs zelf!
 
 
Over de handreiking:
 
De Handreiking Leesoffensief – ‘Heel mbo Leest!’ bevat praktische tips en handvatten om met lezen aan de slag te gaan. Vanwege de enorme diversiteit in het mbo-onderwijs en de wijze waarop het leesoffensief wordt vormgegeven, dient de handreiking gelezen te worden als een wegwijzer, want dé handreiking voor hét leesoffensief bestaat niet.
 
Nu maar hopen dat die handreiking voor de gemiddelde mbo-leraar al niet teveel lettertjes bevat. 
Het is eigenlijk bar droevig dat in zo'n handreiking het belang van leesvaardigheid moet worden verdedigd. Dat spreekt kennelijk niet meer vanzelf. Het gebeurt zo:
 
• Lezen is goed voor de taalontwikkeling, want:
◦ lezen vergroot de woordenschat
◦ het lezen van langere teksten geeft beter inzicht in de structuur van teksten
◦ het lezen van langere teksten leert studenten om verbanden te leggen

• Lezen verbetert schoolprestaties.

• Lezen vergroot het concentratievermogen.

• Lezen vergroot de kansen in de maatschappij, maar ook de kennis óver de maatschappij.

• Lezen vergroot het inlevingsvermogen en vermindert vooroordelen.

• Werkgevers hebben baat bij taalvaardige werknemers, omdat zij bijvoorbeeld:
◦ behoefte hebben aan personeel dat effectief kan communiceren en/of
◦ behoefte hebben aan personeel dat kan omgaan met veiligheidsvoorschriften of
instructies op de werkvloer.

• Mbo-studenten lopen het risico om onvoldoende geletterd de school te verlaten:
◦ aandacht voor lezen verkleint dit risico en werkt dus preventief

• Taalachterstanden veroorzaken problemen die vaak achteraf gerepareerd moeten worden
bijvoorbeeld via:
◦ taalhuizen, waar taallessen worden gegeven aan mensen die moeite hebben met
lezen en schrijven
◦ schuldhulpverleningstrajecten, omdat mensen met een taalachterstand vaker
schulden hebben

• De mate van geletterdheid houdt verband met gezondheid en levensverwachting


Terzijde: werknemers hebben ook wel baat bij taalvaardige werkgevers. 

Terecht wordt in de handreiking gepleit voor adequate aanwezigheid van boeken op school, in de vorm van een eigen bibliotheek of collecties van de openbare bibliotheek. 
Over de vraag welk leesgoed zou moeten worden aangeboden is echter niets te vinden. Dat antwoord moeten kennelijk andere experts leveren, te vermoeden valt dat ook hier zwaar geleund wordt op de openbare bibliotheek. Gelukkig heeft die net weer wat financiële ondersteuning gekregen van de Nederlandse regering.
Voor een ander verschijnsel in het mbo is wel aandacht, maar heel gering: dat veel mbo-studenten sowieso slecht kunnen lezen en dus nog iets in te halen hebben voordat ze aan een boek beginnen. Hiervoor wordt verwezen naar de Handreiking taalbeleid in het mbo van het Kennispunt MBO Taal en Rekenen.

donderdag 9 november 2023

Kinderen kiezen

Op 22 november dit jaar zijn er verkiezingen voor de Tweede Kamer van het Nederlandse parlement. Ieder die 18 jaar of ouder is, de Nederlandse nationaliteit heeft en niet veroordeeld is wegens valsemunterij of soortgelijke misdrijven mag een stem uitbrengen. 
 
 
Om zijn jongere lezers voor de verkiezingen te interesseren heeft het tijdschrift Kidsweek een Kieswijzer gemaakt.
 
De Tweede Kamerverkiezingen komen eraan! Wat vind jij van een smartphone-verbod in de klas? En hoe moet Nederland omgaan met de wolf?
 
Deze Kieswijzer 'bedoeld voor kinderen van 8 tot 13 jaar', maar voor het invullen doet dat er niet toe. Heel leuk, iedereen kan hem invullen, ik ook. Heb aan het eind naar waarheid mijn leeftijd ingevuld, maar toen ik de tweede keer '10' had ingevuld, ging het ook. Grappig, kwam beide keren bij Denk uit, vermoedelijk doordat ik zo gul was om 'mee eens' in te vullen bij de stelling dat vluchtelingen hier mogen blijven als het in hun land van herkomst weer 'veilig' is, en er geen vraag over abortus of vrijen buiten het huwelijk bijzat. Dat soort vragen vindt de Kidsweek-redactie wellicht niet geschikt voor de doelgroep. Voor de goede orde: ik ga niet op Denk stemmen.

Op 22 november mogen abonnees of iedereen ook een stem uitbrengen via Kidsweek. Laat ik nou stiekem vermoeden dat ook dan iedereen mee kan doen... Daar zijn risico's aan verbonden.

PS d.d. 20-11: de meeste Kidsweek-lezers stemmen GroenLinks. Zoals het bericht luidde: 'De standpunten van GroenLinks-PvdA passen het best bij de mening van kinderen van 7 tot 13 jaar. Dat blijkt uit een analyse van de Kidsweek Kieswijzer, die tot nu toe ruim 37.000 keer is ingevuld.'
PS d.d. 24-11. 'De mening van kinderen van 7 tot 13 jaar past het best bij de politieke partij GroenLinks-PvdA. Dat blijkt uit de resultaten van de Kidsweek Kieswijzer, die al tienduizenden keren is ingevuld.' Dat is dan een iets andere voorkeur dan die uit andere peilingen onder jongeren blijkt...