Zoeken in deze blog

donderdag 27 februari 2020

Woutertje Pieterse Prijs 2020

De Woutertje Pieterse Prijs houdt dapper vol, ondanks de financiële perikelen die zich van tijd tot tijd voordoen. Vanaf 2019 zijn de sponsors de Brook Foundation en De Versterking. Hopelijk blijft dat even zo. Zie over de prijs verder hier.

Op 25 februari werden de zes genomineerde werken gepresenteerd in het programma Kunststof op NPO Radio 1:
Bizar van Sjoerd Kuyper (Uitgeverij Hoogland & Van Klaveren)
Brons van Linda Dielemans en Sanne te Loo (Fontaine Uitgevers)
Flin of de verloren liefde van een eenhoorn van Henry Lloyd en Laurens Rawie (Em. Querido’s Uitgeverij)
IJzerkop van Jean-Claude van Rijckeghem (Em. Querido’s Uitgeverij)
Uit elkaar van Bette Westera en Sylvia Weve (Uitgeverij Gottmer) en
Zwerveling van Peter Van den Ende (Em. Querido’s Uitgeverij).

Omdat ik bericht hierover miste in de dagbladen dit bericht, in navolging van websites als Tzum en Jaap leest.

De WPP is bijzonder omdat de jury bestaat uit lieden uit Nederland en Vlaanderen met de nodige betrokkenheid bij boeken, deze keer geldt dat zelfs voor de voorzitter: Arjan Peters (voorzitter), Karin Amatmoekrim, Marga Scholma, Juan Khalaf en Veerle Vanden Bosch.
'De Woutertje Pieterse Prijs wordt toegekend door een vakjury, die benoemd wordt door het bestuur van de Stichting Woutertje Pieterse Prijs. De jury komt tot haar oordeel op grond van het juryreglement en bestaat uit vijf leden, van wie er tenminste vier gekozen worden op basis van hun specifieke kennis en/of deskundigheid.' Op welke gronden het vijfde lid wordt benoemd staat er niet bij. Vaak was dat iemand bekend van radio en tv, die als voorzitter & boegbeeld mocht dienstdoen. Het juryreglement kon ik niet vinden op de website. In het deelnamereglement vond ik deze zinsnede: 'het boek dient opvallende en/of vernieuwende kwaliteiten te bezitten, waarbij de volgende aspecten, of een combinatie daarvan, een rol kunnen spelen: taal, genre, thema, illustratie, vorm en vormgeving'.

Hun wacht de dankbare taak appelen met peren te vergelijken, ofwel prentenboeken met verhalen of poëzie voor jongeren. Doel:
'De jury bekroont sinds 1988 kinderboeken die uitzonderlijk zijn voor wat betreft taal, genre, thema, illustratie, vorm en/of vormgeving. Het doel van de prijs is het bevorderen van de kwaliteit van het Nederlandstalig kinder- en jeugdboek.' In dit geval dus zo'n boek verschenen in 2019 of in de woorden van de website 'verschenen tussen 1 januari en 31 december 2019'.

Een toelichting op de keuze van de nominaties is hier te vinden. Hier een overzicht van alle jury's tot nu toe.

woensdag 26 februari 2020

Lewis Carroll revisited

                                            
Op 7 februari jl. een bijeenkomst meegemaakt van het Lewis Carroll-genootschap. De uitnodiging bereikte me per e-post. Kennelijk was ik vergeten dat ik me ooit had aangemeld. Hoe dat?

Welkom op de website van het Lewis Carroll Genootschap. Het Genootschap is opgericht in 1976 en is na een slapend bestaan van ruim 30 jaar sinds 2017 weer actief.

Ergens na 2017 zal ik me dus hebben aangemeld.




Het was het 4e symposium. Alle voorgaande heb ik dus helaas gemist... Het vond plaats in de kelder van De Kargadoor, roemrucht cultureel centrum in Utrecht, in mijn studententijd een verzamelplek van alles wat rebelleerde, met een heuse stencilmachine in diezelfde kelder - of de entree, dat ben ik vergeten.
Ik verdenk de minzame voorzitter van het genootschap, Bas Savenije, ervan de motor te zijn achter de opleving. Hij verwelkomde, regelde van alles, deed de aankondigingen en bestuursmededelingen, enzovoort. Er is zelfs een Beleidsplan 2018-2020!
Doelstelling van het genootschap is:

Het Lewis Carroll Genootschap stelt zich ten doel het contact te bevorderen tussen personen en instanties, in het bijzonder in Nederland en Vlaanderen, die belangstelling hebben voor leven en werk, in de meest uitgebreide zin, van Charles Lutwidge Dodgson oftewel Lewis Carroll.

Het Genootschap wil een platform bieden aan eenieder die zich met dit onderwerp bezighoudt, door het verspreiden van publicaties (op papier of online), het uitwisselen van gegevens met zustergenootschappen in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, het organiseren van tentoonstellingen en lezingen, het publiceren van een tijdschrift en een nieuwsbrief, het onderhouden van een website en het tenminste eenmaal per jaar beleggen van een feestelijke jaarvergadering c.q. culturele bijeenkomst.

De voertaal in het Genootschap zal in het algemeen Nederlands zijn, maar publicaties kunnen ook in het Engels zijn. Vanwege de Engelstalige oriëntatie van de enige andere Lewis Carroll Society in Europa, acht het Lewis Carroll Genootschap het mede tot zijn taak aandacht te besteden aan de receptie van Lewis Carroll op het Europese continent.

Niet minder!
Extra jammer voor mij dat ik ook wat andere afspraken had die dag, zodat ik de quiz en het huishoudelijk deel heb moeten missen.
De inleiding van Lenny de Rooy over de illustraties van John Tenniel mocht er zijn, met een reeksje verhelderende afbeeldingen die de bronnen van diverse plaatjes toonden (veel afbeeldingen uit Punch kwamen voorbij), en bijzonder was ook de bijdrage van Maxim Februari, die uitlegde wat hem speciaal aantrekt in het werk van Lewis Carroll.




vrijdag 21 februari 2020

Foute kinderboeken?

Eindelijk toegekomen aan deze al lang staande tentoonstelling 'Foute kinderboeken?' in Meermanno Huis van het Boek te Den Haag, met dank aan de Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur, die er een excursie heen organiseerde.



Het is goed dat er een vraagteken in de naam van de tentoonstelling is gezet, want fout en goed zijn discutabele etiketten en voor die discussie was ruimte gemaakt. Onder ons soort mensen mag er dan redelijke overeenstemming zijn, dat geldt niet voor de hele samenleving. Het wat borealer 'denkende' deel van Nederland ziet wellicht niets fouts in karikaturen van mensen met een donkere huidskleur, er is een gelukkig nog zeer kleine minderheid die heimwee heeft naar ene Adolf Hitler en het streng-christelijke deel vindt zendelingsdrift en verhalen waarin joodse kinderen worden bekeerd wellicht niet zo verkeerd. Je weet maar nooit. Angst en waanideeën heersen dezer dagen alom.

  

Amusant vond ik de opname van erotisch bedoelde boekjes van Jo Durand en anderen. Er lagen er zelfs om in te bladeren. Boekjes voor volwassenen (vooral mannen), wat u zegt, maar vele jongeren (en vooral jongens) zullen er ook in gegrasduind hebben. Fout? De eenzijdige gerichtheid op de vrouw als lust-object en de mannelijke lezer zegt vooral iets over de (toen?) heersende zeden... en bevorderlijk voor een prettige man-vrouw-relatie zijn zulke verhalen allicht nooit geweest.

  

Het waren overigens niet de enige werkjes voor volwassenen die tentoon lagen. Ook allerlei boeken over het jodendom als probleem lagen in de vitrines. En werken als deze, speciaal voor huidige volwassen aanhangers van boreaal gedachtegoed:

 

Er kan ook worden overdreven, vind ik. In de verhalen over Jip en Janneke, geschreven in de jaren '50, zijn inderdaad veel traditionele rolverdelingen te vinden, maar dat maakt ze m.i. nog niet 'fout', hooguit wat ouderwets.
Uncle Tom's Cabin kreeg in de 19e eeuw een ongelukkige Nederlandse titel (De negerhut van Oom Tom) ('De hut van Oom Tom' was beter geweest) en er valt van alles te vinden van het verhaal, maar 'fout' kan ik het niet noemen. De lezer die vindt dat hoofdpersonen in verhalen precies zijn opvattingen moeten hebben, verengt zijn blik op het leven ernstig.
Het is zelfs de vraag of vroom-christelijke personages die hun best doen om joodse onderduikertjes te bekeren 'fout' zijn, al erger ik me als heiden aan de bekeringsijver van hun scheppers en wordt het natuurlijk vervelender als groepen wegens hun geloof of 'cultuur' als minderwaardig worden weggezet - wat eigenlijk inherent is aan die bekeringsijver, dat wel.
Maar hier raken we aan het gevoelige punt van religies in het algemeen. Wie die ene religie aanhangt, zal aanhangers van die andere religies als dwalers of zondaars zien... en rustig laten dwalen en zondigen is er bij sommige vurige gelovigen niet bij. Die neiging heeft ons al veel leed berokkend. De brandstapels gloeien nog na, bij wijze van spreken.


 

Dat sommige striptekenaars en illustratoren van zwarte mensen veel raarder karikaturen maakten dan van hun blanke figuren (zie bv. de vroege uitgaven van Sjors en Sjimmie) wijst wellicht meer op domheid en onwetendheid dan op 'fout' zijn. Maar domheid en onwetendheid zijn krachtige stimulansen bij het toeschrijven van ongewenste eigenschappen aan relatief onbekende groepen. (En ook bij het toeschrijven van gewenste eigenschappen: 'zwarten zijn veel muzikaler dan blanken'. Ja hoor, mochten ze willen.)

Afijn, dat deze bespiegelingen voortkwamen uit de bezichtiging van de in omvang redelijk bescheiden tentoonstelling 'Foute kinderboeken?' toont hopelijk dat een bezoekje de moeite waard is. Kan nog tot en met 1 maart.
Bekijk dan ook meteen even de mooie kaarten van Joan Blaeu op de 2e verdieping.


maandag 10 februari 2020

De Kinderkolonie in Antarctica

Woensdag 6 september 2265, Rookbaai sáttmálans: 'De Kinderkolonie'.
Zo begint een entree in Project Antarctica en het verhaal speelt in een ver verleden want 'op deze site bent u in 2419 en vindt u het archief van de kolonisatie van Antarctica die in 2119 begon'. Zie hier). Ik kreeg het op 10 februari in de e-post. (Je kunt je daarvoor aanmelden.)

In 2419 bestaat kennelijk nog de beleefdheidsaanspreekvorm u. Er worden ook nog spelfouten gemaakt want kennelijk zijn er meerdere kolonisaties, waaronder een die in 2119 begon. Anders had er wel een komma gestaan achter Antarctica. (Nog iets melden over beperkende en uitbreidende bijzinnen?)

Die komma, dat is gezeur van een oude frik, akkoord.
Fantastisch project natuurlijk, dit 'archief', met al een aanzienlijke reeks 'verslagen' en verhalen van op dit moment een 35 auteurs, compleet met tijdlijn. Je kan er uren in ronddwalen en lezen. Het spreekt mij zeer aan, per slot ontwierp ik op mijn twaalfde al een compleet land, met taal en al. Zie ook over Project Antarctica. 'Project Antarctica ging op 21 juni 2019 van start en eindigt naar verwachting begin 2020.' Jammer...

'De Kinderkolonie': 'twee zaalbeschrijvingen in het museum van de Kinderkolonie (auteur onbekend)'.

Zaal 1.12
Een internationaal keurkorps van wetenschappers die zich aan het einde van de eenentwintigste eeuw onder de naam Los Niños del Futuro samen schaarden, werd door de autoriteiten aangesteld om zich te buigen over de prangende vraag hoe de samenleving op Antarctica ingericht moet worden om de levensvatbaarheid van de mens ook in de toekomst te kunnen garanderen.

[...]

Wilde Project Antarctica een kans van slagen hebben, dan diende het alleen bevolkt te worden met kinderen – oud genoeg om op eigen kracht te kunnen overleven.

'Zaal 1.13' bevat vervolgens een verhaal. Dat toont dat het niet helemaal goed ging met die kinderkolonie. De associatie met Lord of the Flies is niet ver weg.

De verhalen in Project Antarctica spelen uiteraard allemaal in die verre toekomst en sommige zijn rechttoe-rechtaan sf, zoals 'De oase Humboldt City, een reportage over de technologische oplossingen voor de ontberingen van Antarctica' van 'Mohamed Brinkers' (Louise Fresco en Simon Vink), andere zijn (gelukkig) minder rechttoe-rechtaan, zoals bijvoorbeeld de mooie oproep 'penvriend(in) gezocht', die Niña Weijers schreef in de stijl van een twaalfjarige ('Nathalie Brahimi').

Sáttmálans, overigens, betekent verdrag in het IJslands. Spreek uit als sautmaulans.

NB d.d. 9 maart 2020: vanaf deze datum werd Project Antarctica niet meer aangevuld. 'Op deze laatste dag van Project Antarctica feliciteren we de winnaar van de prijsvraag. Peter Britsia schreef de hymne die iedere ochtend door de keeltjes van Antarctische schoolkinderen trilt. Het 'Ooit lag hier sneeuw en ijs' is nu te lezen, zingen en beluisteren. '

zaterdag 8 februari 2020

Een boek openslaan kan gevaarlijk zijn

Een citaat uit Zes maanden in de Siberische wouden van Sylvain Tesson:

De kluizenaar [...] vraagt niets en geeft ook niets aan de staat. Hij houdt zich schuil in het bos, dat is zijn bron van bestaan. Zijn afzondering betekent inkomstenderving voor de regering. Dat zou het doel van revolutionairen moeten zijn, inkomstenderving worden. Een maaltijd van geroosterde vis en bessen die je zelf in het bos hebt geplukt, is veel duidelijker een protest tegen de staat dan een demonstratie met een zee van zwarte vlaggen. Degenen die de burcht opblazen, hebben de burcht nodig. De staat is hun houvast, daarom kunnen ze er tegen zijn. Walt Whitman: 'Ik heb niets te maken met dit systeem, niet eens genoeg om het aan te vallen.' 
Op die bewuste dag in oktober, vijf jaar geleden, toen ik de Leaves of Grass van de oude Walt ontdekte, wist ik niet dat ze me naar een blokhut zouden leiden.

Een boek openslaan kan gevaarlijk zijn.

Retraite is rebellie. Wie in een blokhut gaat wonen, verdwijnt van de controlepanelen. De kluizenaar wist zichzelf uit. Hij stuurt geen digitale tekens meer, geen telefoonsignalen, geen bancaire impulsen. Het is een soort hacking, maar dan omgekeerd; hij stapt eruit.

Aldus een overdenking op 29 maart, p. 112. Een jaartal staat er niet in, maar door de vermelding in een van zijn berichten van een nieuwtje, het omkomen van een Poolse president bij een vliegtuigongeluk bij Katyn, weet ik het: 2010.
Onze vriend besloot dan wel van februari tot juli in een blokhut aan de Baikalmeer te gaan wonen, helemáál kluizenaar werd-ie niet. Ten eerste nam hij een mooie voorraad spullen uit de bewoonde wereld mee, inclusief zonnepanelen en satelliettelefoon, ten tweede komen er regelmatig gasten langs (vooral vissers) en gaat hij zelf ook enkele keren op pad naar de buren - die dan wel tientallen kilometers verder wonen. Die bezoekt hij te voet!
Hij mag dan wel geen kluizenaar in strikte zin zijn, dat neemt niet weg dat zijn dagelijkse verslagen onderhoudend zijn, inclusief zulke overpeinzingen over de rol van de kluizenaar en het effect van heel lang alleen zijn.



Tesson, Sylvain. Zes maanden in de Siberische wouden. Arbeiderspers, 2012, ISBN 978 90 295 8625 2, 256 p. Oorspr.: Dans les forêts de Sibérie, Gallimard, 2011, vert. Eef Gratama.

woensdag 5 februari 2020

Oude kinderboeken digitaal

Nieuws van de zeer actieve groep liefhebbers van oude kinderboeken, verenigd in de Stichting Geschiedenis Kinder- en Jeugdliteratuur (SGKJ), whatever het verschil tussen kinderen en jeugd:

Er zijn weer nieuwe digitale kinderboeken beschikbaar! Ruim 700 oude kinderboeken
zijn online gekomen op Delpher. Het gaat om nog niet eerder gedigitaliseerde kinderboeken uit de achttiende tot en met eenentwintigste eeuw, van Bijbelse vertellingen tot abc’s en van schoolboeken tot sprookjes in het Nederlands en Fries. Ook zijn ruim 1300 oude kinderboeken die eerder al beschikbaar waren via het Geheugen van Nederland toegevoegd aan Delpher, zodat deze nu ook full-tekst doorzoekbaar zijn. Er zijn dus meer dan 2000 nieuwe kinderboeken toegevoegd. 

Lees over Hoe kleine kleuters zich vermaken, ontdek De geschiedenis van een trouwen hond en bekijk Tante Keetje's prentenboek.




Op het programma van de stichting staan verder o.a. een excursie naar het Museum Meermanno - Huis van het Boek en een studiedag. Zie de website.

dinsdag 4 februari 2020

Voornaam, achternaam, verkleutering of modernisering

Laatst viel het me weer eens op: een bedrijf dat me met 'Herman' aanspreekt, in dit geval Booking dat me op 'lastminutedeals' wijst. En een ander bedrijf dat me met 'Herman Verschuren' aanspreekt.

U verliest, jij wint, dat is duidelijk, en niet alleen in het Nederlands. De huidige dominantie van het Engels met z'n ene you bevordert dat nog - en leert overigens ook dat je met één aanspreekvorm best beleefd kan zijn.

Als oude sok voel ik me soms ongemakkelijk bij die gefingeerde vertrouwelijkheid, al is de plastic beleefdheid van die rond etenstijd bellende verkopers ('een hele goede avond!') ook niet alles.
Zeg maar u, roep ik in gedachten tegen Booking. Maar ja, dat helpt niet.

Ach, misschien zijn die achternamen ook een overblijfsel uit de oude tijd, toen families nog belangrijk waren. Maar nee, ze werden pas ingevoerd onder het bewind van Napoleon, daarvoor hadden veel mensen slechts één naam met soms nog een toevoeging om de ene Jan of Marie van de andere te onderscheiden.

Voor onze bestuurders zijn we in principe een nummer: ons burgerservicenummer. Het wordt niet in ons vel getatoeëerd, ook nog niet per chip, maar duikt verder overal op in alle papieren die ons officiële bestaan begeleiden. Ik zou wat onze koning betreft best Herman 069116295 mogen heten.

Zou hij Willem-Alexander 000000001 heten?

maandag 3 februari 2020

Structurele aanpak leesbevordering

Stichting Lezen gaat ook in 2020 en ondanks alle sombere berichten over resultaten onverdroten door met het bevorderen van leesbevordering. Dat siert de stichting en dus verdient de aankondiging van een studiedag en nieuw onderzoeksrapport aandacht.

Ik citeer:

'Op 1 april 2020 houdt Stichting Lezen haar jaarlijkse congres Lezen Centraal. Het congres heeft als thema De doorgaande leeslijn en vindt plaats in de Verkadefabriek in ’s-Hertogenbosch.

Hoe verloopt de leesontwikkeling van kinderen en jongeren? Wat stimuleert kinderen om op te groeien tot vaardige, gemotiveerdere en literair competente lezers? En wat remt juist? Dit soort vragen komen aan bod in het rapport De doorgaande leeslijn; de leesontwikkeling van 0 - 20 jaar (Stichting Lezen, april 2020). Uit de antwoorden blijkt dat leesbevordering staat of valt met een structurele aanpak.

Sinds het verschijnen van De doorgaande leeslijn in 2005 is er veel veranderd in het medialandschap. Denk aan de opkomst van Facebook, Instagram, YouTube en podcasts; in 2005 bestond het allemaal niet. Het verklaart wellicht dat jongeren minder gemotiveerd zijn om te lezen dan destijds. Het ‘diep lezen’, het langer geconcentreerd lezen, heeft plaatsgemaakt voor het vluchtige lezen en je verliezen in games en social media op je smartphone. Dit soort veranderingen maakt dat de aanpak van leesbevordering mee moet veranderen om effectief te blijven. Ook ontwikkelingen in de wetenschap liggen ten grondslag aan de geactualiseerde doorgaande leeslijn. Sinds 2005 werden onderwerpen als de ontwikkeling van de leesmotivatie en literaire competentie, de leesopvoeding thuis, het lezen in een digitaal tijdperk en effectief leesonderwijs verder onderzocht. De nieuwe inzichten, voortkomend uit deze wetenschappelijke onderzoeken, zijn terug te vinden in De doorgaande leeslijn; de leesontwikkeling van 0 – 20 jaar.

Op Lezen Centraal 2020 maakt het publiek voor het eerst kennis met deze nieuwe doorgaande leeslijn. Onder leiding van dagvoorzitter Ӧzcan Akyol gaan deelnemers en sprekers het gesprek aan over de vele facetten van effectieve leesbevordering thuis, in de kinderopvang en in het onderwijs voor 0- tot 20-jarigen.'

Helaas wordt er wel een flinke toegangsprijs gerekend: standaarddeelname: € 190,00. Maar: 'neem een collega mee en u ontvangt € 30,00 korting op het tweede, derde en vierde kaartje'. Studententarief is € 35,00.