Och, als ze nou eens een boek lazen...

Het was bijna aan me voorbijgegaan, maar dat ligt geheel aan mij, want ik heb de laatste tijd geen boekwinkel aangedaan. O.a. wegens het verzoek van onze regering om gepaste afstand te houden tot mijn niet tot mijn huishouden horende medemens.

Anders had ik me natuurlijk verbaasd over de rijen vóór en drommen jongeren tussen de boekentafels. Want het is in Nederland 'Boekenweek voor jongeren' (18-27 september) en die jongeren komen natuurlijk allemaal af op 3PAK. 

 

3PAK is een geschenkbundel met korte verhalen van 'vier topauteurs' (Danielle Bakhuis, Johan Fretz en Pepijn Laanen & Floor van het Nederend), tijdens deze week gratis verkrijgbaar bij boekhandels en bibliotheken, en ongetwijfeld tot hun grote vreugde krijgen leerlingen in het voortgezet onderwijs 3PAK zomaar cadeau van hun docent Nederlands.

 

Nu maken de mensen achter de Boekenweek niet duidelijk wie zij onder jongeren verstaan. Ik vermoed mensen van 12 tot 28 jaar, zoiets. Al wel geslachtsrijp maar nog niet begonnen aan een loopbaan en/of gezin. Zoiets.

Daarentegen wordt het 'Beste Boek voor Jongeren (met shortlist) ieder jaar uitgereikt om de aandacht te vestigen op goede en leuke boeken, geschikt voor jongeren van 15 t/m 18 jaar'. Dat is de echte tussen-servet-en-tafellaken-groep (kènt u deze uitdrukking nog, dames en heren?), ruimschoots geslachtsrijp maar formeel nog niet volwassen.

Het boek Nicolas en de verdwijning van de wereld (De Arbeiderspers) geschreven door Anne Eekhout is verkozen tot het Beste Boek voor Jongeren 2020 in de categorie ‘Nederlandstalig’. In de categorie ‘Vertaald’ ging deze prijs naar Darius de Grote is niet oké (Gottmer), geschreven door Adib Khorram in de vertaling van Tjalling Bos. Een vijfkoppige jury van jongeren koos deze boeken als winnaars nadat een voorselectie van vijf boeken per categorie was samengesteld door een vakjury. De bekendmaking vond plaats bij jongerenzender NPO 3FM, door dj’s Frank van der Lende en Eva Koreman. De winnaars ontvangen elk een cheque ter waarde van 2500 euro.

Het valt me op dat de organisatoren denken dat NPO 3FM een 'jongerenzender' is en dat het niet aan de jongerenjury is overgelaten om een keuze te maken uit het aanbod. De 'vakjury' (juryvoorzitter Marjolein Hordijk, projectmedewerker Educatie Voortgezet Onderwijs bij Bibliotheek Gelderland Zuid; Nelleke Groot, boekhandelaar bij Paagman; John Schrijnemakers, recensent; Paulien Sigmans, docent op het Pax Christi College in Druten en educatief auteur o.a. bij Malmberg; en Janneke van der Veer (schrijfster en literatuurwetenschapper).) stelde de shortlist samen, de jongerenjury (Lotte Groot Wesseldijk, voorzitter, Bruno Beeke,  Roos Breukel, Jeanine de Groot en Yente Zomerplaag) las deze tien titels. Konden ze niet meer aan?

Uit diverse metingen blijkt dat 'jongeren' steeds minder lezen. Zo'n boekenweek is dus een moedige poging om ze aan het lezen te krijgen. Charlotte Remarque (22 jaar) legde in de Volkskrant 19-9-2020 uit 'Waarom jongeren minder lezen (en niet omdat ze er te lui voor zijn)'.

Ze somt diverse mogelijke oorzaken op. 

Een citaat:

Daar zit het euvel. Mijn generatie is gefixeerd op het optimaliseren van tijd. Productiviteit, of op zijn minst het streven naar productiviteit, is deze cv-oppoetsende, stagelopende burn-outgeneratie eigen. Waar die mentaliteit vandaan komt, daarover kun je boeken vol speculeren. Bindend studieadvies, de wedloop die de freelancewereld met zich meebrengt, een onverbiddelijke arbeids- en woningmarkt, of toch gewoon weer smartphoneschermpjes. De druk is hoog om iedere minuut nuttig in te vullen.

De gamification die we kennen van stappentellers en productiviteitsapps is ook richting het lezen gewoekerd. Op een e-reader staat onderin hoelang het nog duurt tot je het boek uit hebt, als een routebeschrijving. ‘Tijd tot einde hoofdstuk: 12 minuten. Tijd tot einde boek: 4 uur en 28 minuten.’ Het instinct om te winnen neemt je over en je gaat jakkeren – van die 4 uur en 28 minuten kunnen we wel wat afschaven! Advertenties voor luisterboek-apps spelen in op de schaarste van tijd: luister een hoofdstuk terwijl je strijkt, forenst of hardloopt. Vergeet niet de reclames voor speed reading-cursussen die je overal tegenkomt. 70 woorden per minuut? Daar kunnen we 120 van maken.

Het lezen moet niet alleen snel, het boek zelf moet ook optimaal zijn. Aan de bestsellerlijsten kun je aflezen wat de jonge, slimme lezer nog trekt: Yuval Harari, Rutger Bregman. Aan de ene kant sterft boekensnobisme uit en aan de andere kant vinden we het belangrijk om geïnformeerd over te komen. De zucht naar het informatiefste boek dempt logischerwijs de interesse in fictie, waarvan de toegevoegde waarde niet onmiddellijk helder is. We willen niet stukje bij beetje mens worden, we willen de geschiedenis van de mensheid in één keer kunnen kopen.

Schrijven kan ze, onze Charlotte, net als moeder Sylvia Witteman en vader Philip Remarque. De voorkeur voor non-fictie herken ik bij mijn eigen (inmiddels) hoog opgeleide zoon (28). Die overigens waarachtig nu meer leest dan tien jaar geleden.

Vooruit, nog een citaat:

Deze houding tegenover leven en lezen – dat er een optimale, efficiënte manier is om het te doen – roeit veel meer uit dan alleen fictie. Het maakt van ieder boek een moetje, een kans om jezelf te verbeteren en om het meeste uit je tijd te halen. Kunst om de kunst delft het onderspit wanneer optimalisatie het hoogste doel is. Terwijl er uit lezen zo veel plezier te halen is. Ergens denk ik dat we ons dat nog kunnen herinneren. Maar dan moeten we wel eerst berusten in het idee dat niet iedere seconde telt.