Soms heeft een boek me geroepen - denk ik.
Ik stond voor een van de beste ijswinkels van de stad en keek naar de overkant. Daar hing een kastje van plexiglas aan de muur, met boeken erin die meegenomen mochten worden. Ik stak over. Lees mij, riep er een. Het heette Het eiland van de vorige dag. Bekende auteur, maar van deze titel had ik nooit gehoord. Ik nam het mee.
In dat verhaal is een naamloze verteller aan het woord die een gevonden manuscript opvoert. De verteller lijkt niet echt van deze tijd. Hij, zij? Ik denk: hij.
De schrijver van het manuscript heeft wel een naam, Roberto de la Grive, en het is een soort dagboek, of verzameling brieven aan zijn Dame, en dateert uit de 17e eeuw. Onze verteller citeert er stukjes uit, maar vooral vertelt hij het verhaal dat hij eruit distilleert, waarbij hij lustig door de tijd springt en soms even wijdlopig en bloemrijk wordt als Roberto.
De schepper van onze verteller houdt wel van dit soort verdichtsels. Zijn achternaam betekent niet voor niets echo.
Het boek slingert nu door mijn huis en soms lees ik een stuk en verdwaal dan in de 17e eeuw, met uitzicht op een (tot nu toe) onbekend eiland.
Zo'n zelfde procedé vond ik terug in een pas bekroond geïllustreerd verhaal over 'de ontdekking van een onbekend continent'. Er is een opgetogen verteller geheten Noah J. Stern, 'erelid van het Koninklijk Genootschap der Wetenschappen, lid van de expeditie naar Terra Australis' en ontdekker van de fantoompoot van de Anguis fragilis. Hij is uitgenodigd om mee te werken aan een boek over een andere ontdekking, door een andere reiziger, ene Raoul Deleo.
Deze mooie mystificatie zorgde er al voor dat in minstens één website het betreffende boek vermeld wordt (of werd, d.d. 7 april 2022) met Noah J. Stern als auteur. Terecht, want dat wordt volgehouden tot in het colofon, dat helemaal achterin staat. Op de voorkant en titelpagina wordt hij opgevoerd als samensteller en inleider.
Dit boek had me niet geroepen. Het is me toegestuurd. Maar ik zou staande kunnen houden dat de titel me vanuit de aanbiedingsbrochure toeriep: vraag mij aan! Terra Ultima, alleen de naam al roept toch onmiddellijk verlangen op!
Die Stern vertelt in zijn inleiding:
Wat voor een archief ik aantrof, beschrijf ik een paar bladzijden verderop. Voor nu is het voldoende om te weten dat ik me uit de naad heb moeten werken om orde te scheppen en een boek te maken van al dat materiaal.
Dat 'archief' kwam tot hem in
vijf kloeke hutkoffers uit een krakkemikkige verhuiswagen. Ze waren voorzien van stevig ijzerbeslag en zaten onder de stempels, zegels en etiketten.
Aha, een verhuiswagen. Wat voor vermeldt onze verteller niet en over tijd valt evenmin iets te concluderen aangezien verhuiswagens er al eeuwenlang zijn, zij het niet van die grote, met een motor aangedreven exemplaren als tegenwoordig.
Dat maakt zijn relaas even tijdloos als dat van de verteller in Het eiland van de vorige dag en een andere vage overeenkomst is dat laatstgenoemd verhaal start op een ogenschijnlijk net verlaten schip voor een eiland vol tropische begroeiing en zonder enig teken van mensen, terwijl Terra Ultima het al even onbekende land is waarnaar drie keer Deleo afreist - eveneens zonder enig teken van mensen.
Puur toeval. En zo tijdloos is verteller Stern ook weer niet, want hij noemt wel allerlei ontdekkingsreizigers uit de 19e eeuw.
In een nawoord laat hij weten nu wel iets wijzer te zijn, maar nog steeds met veel vragen te zitten en
Ik kan er niet langer omheen, vrees ik: het archief dat ik kreeg was niet alleen chaotisch, het was ook nog eens incompleet.
De chaos heb ik overwonnen. Kijk maar naar dit boek. Zal het me dan ook niet lukken om Deleo te helpen een volledig beeld te schetsen?
Diep in zijn hart weet hij dat het ervan moet komen. Dus waarom die uitvluchten? Waarom afwachten? Ik maak alvast ruimte in mijn agenda, geen bezwaar. Als Deleo terug is van expeditie vier, kunnen we meteen aan de slag.
Fraai staaltje mystificatie! En dat ook gevolgd door een fylogenetische stamboom en een register van apicula canaria ofwel kanariebij tot zoïcophytus anemophorus ofwel windwalser.
Dat brengt me naar de afbeeldingen. Want al die ontdekte wezens, ook de gehoornde harpij, het koningshoen, de zeepadkwal , de toekantweelingkrab (zie boven) en de honingbekstiefelaar (zie onder), bij elkaar 45, staan afgebeeld, zoals dat hoort in een verslag van een 'de ontdekking van een onbekend continent', en ook vinden we indrukken van landschappen en oude zeekaarten. Hier heeft iemand zich uitgeleefd, dat is duidelijk, en het is een groot genoegen om de resultaten te bekijken. Ze deden me denken aan het werk van de onvolprezen O.C. Hooymeijer en zijn prachtige gidsen voor niet-bestaande vogels, met afbeeldingen die ook nog eens te bewonderen zijn in een wel degelijk bestaande kijkhut in Friesland.
Ik kon me helemaal voorstellen dat een jury dit werk, ik bedoel nu Terra Ultima, bekroonde. Het boek won in 2022 de Woutertje Pieterse Prijs.
Deleo, Raoul. Terra Ultima, de ontdekking van een continent; samengesteld en ingeleid door Noah J. Stern. Lannoo, 2021. ISBN 978 94 014 6594 6, 76 p.
PS. Raoul Deleo is een pseudoniem van Raoul de Leeuw.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten