is wat mij betreft Liesje Schreuders, tenzij er tussen nu en 1 januari een nog grappiger mopperkont de krantenkolommen haalt.
Onder de kop 'Communicatie is geen wetenschap maar ordinaire geldklopperij' haalde ze in NRC 22-11-2022 uit naar de plannen aangaande een 'Centrum voor Wetenschapscommunicatie' dat minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in het leven wil roepen.
Voor wie de tekst niet te pakken krijgt:
Onder de titel ‘Het nieuwe Erkennen & Waarderen’ gaf de Vrije Universiteit vorige week ruim baan voor het op te richten Centrum voor Wetenschapscommunicatie van minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, D66). Dit centrum „gaat expertise verzamelen en delen, om zo wetenschapscommunicatie doeltreffender te maken” , stelt de minister. De komende jaren heeft hij 10 miljoen euro beschikbaar.
Dat klinkt lekker daadkrachtig, de wetenschapscommunicatie doeltreffender maken. Maar dat is het natuurlijk niet. Communicatie, dus ook wetenschapscommunicatie, is nooit doeltreffend. Ze heeft namelijk geen ander doel dan het communiceren zelf.
In deze tijden van corona- en klimaatscepsis lijkt het alsof gewone mensen de wetenschap niet meer geloven; de politiek moet daar iets tegenoverstellen, is misschien de gedachte van Dijkgraaf geweest. In maart stelde hij nog bij een bijeenkomst in ‘City of Science’ (jee!) Leiden dat „we ervoor [moeten] waken dat de scheiding tussen wetenschap en politiek niet vertroebelt. [...] Want als je wetenschap en politiek mengt, krijg je politiek.”
Ja, of je krijgt communicatie. En dat is nog veel erger.
Hoezo, denkt de naïeve wetenschapper, wat is er dan zo erg aan communicatie? Communicatie is toch gewoon beter leren eh... communiceren? Inderdaad. Dat is ook wat de communicatie ons wil doen geloven, met toverwoorden als transparantie en openheid, ‘samen voor ons allemaal’, investeren in je ‘passie’, ‘inclusiviteit’ en ‘transformatie’. Bij elke nieuwe crisis lijkt de conclusie van beleidsmakers en politici dan ook dat er beter (en meer) gecommuniceerd moet worden.
Maar door alle nadruk op communicatie zullen de klimaatontkenners en vaccinwappies juist de wind in de zeilen krijgen. De communicatie gaat namelijk helemaal niet uit van feiten en waarden. De communicatie maakt kennis helemaal niet transparant of eenvoudig. Integendeel: de communicatie vertroebelt en verwart, verblindt en verschraalt, juist waar ze claimt de oplossing te zijn voor alles.
Wil Dijkgraaf inderdaad meer „mensen betrekken bij het wetenschappelijke proces”, zoals het persbericht van het ministerie luidt? Dan zou hij natuurlijk kunnen proberen om wetenschappers beter te leren spreken en schrijven. Want dat is de geijkte manier om kennis te verspreiden. Het klinkt gek, maar leren schrijven wordt al best lang door de overheid gestimuleerd. Dat heet ‘onderwijs’ en de meeste wetenschappers die ik ken hebben daarvan geprofiteerd. Niet allemaal overigens...
Nu is het zo dat steeds meer wetenschappelijk onderwijs in het Engels wordt gegeven. Want, zo luidt het argument, de lingua franca (dat is Latijn) van de wetenschap is nu eenmaal Engels. Een gotspe, want de lingua franca van de sciences mag dan Engels zijn, maar geesteswetenschappen zijn, althans in het Nederlands, óók gewoon wetenschap en verdienen dezelfde aandacht en waardering als de bètavakken. En waarom zou je Nederlands, geschiedenis, politicologie, Frans, Arabisch of filosofie in die kitschtaal onderwijzen die nu de geuzennaam Global English heeft gekregen, een taal met een vage, approximatieve woordenschat en een syntaxis als een olifant?
Een taal bovendien die niemand echt goed kan spreken, laat staan dat ze er nauwkeurig en ondubbelzinnig in kunnen schrijven. Geen wonder dat het niet-wetenschappelijke deel van de natie het wetenschappelijke deel niet meer begrijpt: ze spreken een andere taal. Letterlijk.
Ik voor mij geloof niet dat Dijkgraaf de wetenschap echt „dichter bij de mensen wil brengen”, zoals hij zo vagelijk claimt. Dan zou hij zich wel richten tegen de uitholling van het onderwijs en de wetenschap zélf. Ik denk eerder dat hij zich als wetenschapper (en politicus) steeds meer in de hoek voelt gedreven van de communicatie door de charlatans, internettrollen en marktfundamentalisten die haar als een waar paard van Troje tegen de maatschappij in stelling hebben gebracht. Hij probeert ze kortom op hun eigen terrein te bestrijden; een bij voorbaat tot mislukking gedoemde zaak.
Communicatie is een toverwoord voor het binnenharken van geld, dat echter van begin af aan weggegooid geld is. Het zal verdwijnen in de bodemloze put van de niet-aflatende stroom modieuze, obscure en onleesbare teksten over communicatie, waar zelfs de meest hondse wetenschappers geen brood van lusten.
Nu stelt het ministerie dat aan het nieuwe Nationaal Centrum óók wetenschappers mogen meedoen. Nou, bedankt! Ik weet al welke ‘wetenschappers’ dat zullen zijn: communicatiewetenschappers natuurlijk. De communicatie is immers in de laatste decennia van een vuig, Amerikaans reclamebureautje uitgegroeid tot een van de populairste bachelorstudies aan de Nederlandse universiteiten. En wat leren studenten communicatiewetenschappen? Communiceren over de communicatie.
Communicatiewetenschapscommunicatie: u ziet hoe we worden ingekapseld. Maar Ionica Smeets ziet een getal: 10 miljoen om precies te zijn.
Klinkt wel lekker, al dat gemopper. Zou ze een borreltje hebben opgehad? En met haar dronken harses een stukje hebben getikt en metéén ingestuurd? (Volgende dag: 'jee!, wat heb ik nou weer gedaan...')
Die laatste regel was een raadsel voor me, tot een andere stukjesschrijver me er in NRC 24-11-2022 op wees dat 10 miljoen het bedrag is dat de minister voor zijn Centrum wil uittrekken en dat Ionica Smeets is aangetrokken om er ruchtbaarheid aan te geven. Die tien miljoen is dus niet voor haar en dat is niet het enige schot in de lucht in dit schotschrift.
De grootste misser lijkt me dat iemand die leeft van communicatie (Liesje Schreuders is auteur en vertaler) vindt dat communicatie geen ander doel heeft dan communiceren.
Ja, praten alleen om jezelf te horen komt vaak voor, maar zelfs dat dient eigenlijk nog een ander doel dan dat gepraat op zich.
Natuurlijk, er wordt ons heel veel medegedeeld waarvan we ons mogen afvragen waarom, en wat er achterzit, vaak wil men ons gewoon iets verkopen want van al dan niet vuige handel hangt de wereld aan elkaar. Zelfs Liesje Schreuders wil haar boeken wel verkocht zien en communiceert niet enkel om te communiceren, al is ze bezig met een vertaling van Tegen de communicatie van de Italiaanse filosoof Mario Perniola.
Enzovoort, om te spreken met Kurt Vonnegut (dit jaar honderd jaar geleden geboren).
Eigenlijk, zo denk ik, bedoelt onze mopperaar dat zo'n Centrum helemaal geen zin heeft. Het levert zowaar een ráák schot op:
Ik voor mij geloof niet dat Dijkgraaf de wetenschap echt „dichter bij de mensen wil brengen”, zoals hij zo vagelijk claimt. Dan zou hij zich wel richten tegen de uitholling van het onderwijs en de wetenschap zélf.
Die zit. Wie weet wil hij dat ook, maar daarvoor is zijn Centrum niet bedoeld. Eerlijk gezegd denk ik dat-ie echt de wetenschap 'dichter bij de mensen' wil brengen, anders was hij niet in de regering gestapt. Dat hem dat niet zal lukken, moet hij nog ontdekken.
Zo gaat dat. Om Vonnegut nog eens aan te halen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten