De verteller

'Ik heb laatst toch zó'n mooi boek gelezen!'

'O ja? Fijn! Van wie?'

'Eh, ben ik even vergeten...'

'Waar ging het over?'

'Nou, [...]'

'Wie vertelde het?'

 

'Wat bedoel je?'

'Was het een ik-verhaal? Wie was er aan het woord?'

'Ehmmmm, er kwamen diverse personages aan het woord.'

 

Uit het leven gegrepen, deze dialoog, heb maar een klein beetje veranderd.

Heel herkenbaar, waarschijnlijk. De verteller is de miskende verhaalfiguur, tenzij hij (of zij of zo) handelend personage is.

Toch draagt de verteller het verhaal.

Onlangs las ik tijdens verblijf elders twee boeken tegelijk. Het een overdag, het ander 's avonds, op de e-reader. Er was 's avonds te weinig licht om bij te lezen, vandaar.

Overdag las ik verhalen in een verzamelbundel van good old Jorge Borges. In een vertaling van Barber van der Pol.

Als het donker was, las ik De dingen zijn schitterend van Alex Boogers.

 

Beide werken zijn voorbeelden van zeer uiteenlopende vertellers.

 

Boogers laat ruim tien vertellers aan het woord en biedt zo, niet per se in tijdsvolgorde, een kaleidoscopisch perspectief op een reeks samenhangende gebeurtenissen met een dramatisch te noemen afloop.

 

Borges zet in alle verhalen slechts één, zeer beschouwende en soms commentaar leverende verteller aan het werk, niet noodzakelijk samenvallend met de auteur, zelfs niet in 'De zahir'. Slechts in enkele verhalen is de verteller ook personage. Dubbelgangers, doolhoven, overmoed en noodlot spelen een belangrijke rol.

 

Volstrekt tegengesteld dus aan de ieder in min of meer eigen stijl vertellende personages in het boek met de mooie, raadselachtige titel De dingen zijn schitterend. 

De dingen zijn schitterend zou zich goed lenen om als frequent uitgezonden hoorspel uit te voeren, met voor iedere verteller een andere stem, passend bij het personage. Ook geschikt als podcast voor een lange reis, lang genoeg om het einde te halen.

 

De verhalen van Borges zouden ook ieder een andere stem verdienen, om niet in de val te trappen om de verteller te vereenzelvigen met de auteur. Al was het maar omdat enkele vertellers aan het eind van het verhaal de dood vinden. Het zou echter van die vertellers een heel andere benadering vergen, die recht doet aan het spel met de verbeelding en de verteller een heel eigen karakter geeft, passend bij het verhaal.

Het kan, maar eigenlijk zijn Borges' verhalen echte leesverhalen. Veel vertellers beginnen met verwijzingen naar andere bronnen, veelal oude geschriften: sommige bestaan, andere zijn ontsproten aan Borges' fantasie. Internet bij de hand hebben is dan verrijkend.