Het is goed dat er een vraagteken in de naam van de tentoonstelling is gezet, want fout en goed zijn discutabele etiketten en voor die discussie was ruimte gemaakt. Onder ons soort mensen mag er dan redelijke overeenstemming zijn, dat geldt niet voor de hele samenleving. Het wat borealer 'denkende' deel van Nederland ziet wellicht niets fouts in karikaturen van mensen met een donkere huidskleur, er is een gelukkig nog zeer kleine minderheid die heimwee heeft naar ene Adolf Hitler en het streng-christelijke deel vindt zendelingsdrift en verhalen waarin joodse kinderen worden bekeerd wellicht niet zo verkeerd. Je weet maar nooit. Angst en waanideeën heersen dezer dagen alom.
Amusant vond ik de opname van erotisch bedoelde boekjes van Jo Durand en anderen. Er lagen er zelfs om in te bladeren. Boekjes voor volwassenen (vooral mannen), wat u zegt, maar vele jongeren (en vooral jongens) zullen er ook in gegrasduind hebben. Fout? De eenzijdige gerichtheid op de vrouw als lust-object en de mannelijke lezer zegt vooral iets over de (toen?) heersende zeden... en bevorderlijk voor een prettige man-vrouw-relatie zijn zulke verhalen allicht nooit geweest.
Het waren overigens niet de enige werkjes voor volwassenen die tentoon lagen. Ook allerlei boeken over het jodendom als probleem lagen in de vitrines. En werken als deze, speciaal voor huidige volwassen aanhangers van boreaal gedachtegoed:
Er kan ook worden overdreven, vind ik. In de verhalen over Jip en Janneke, geschreven in de jaren '50, zijn inderdaad veel traditionele rolverdelingen te vinden, maar dat maakt ze m.i. nog niet 'fout', hooguit wat ouderwets.
Uncle Tom's Cabin kreeg in de 19e eeuw een ongelukkige Nederlandse titel (De negerhut van Oom Tom) ('De hut van Oom Tom' was beter geweest) en er valt van alles te vinden van het verhaal, maar 'fout' kan ik het niet noemen. De lezer die vindt dat hoofdpersonen in verhalen precies zijn opvattingen moeten hebben, verengt zijn blik op het leven ernstig.
Het is zelfs de vraag of vroom-christelijke personages die hun best doen om joodse onderduikertjes te bekeren 'fout' zijn, al erger ik me als heiden aan de bekeringsijver van hun scheppers en wordt het natuurlijk vervelender als groepen wegens hun geloof of 'cultuur' als minderwaardig worden weggezet - wat eigenlijk inherent is aan die bekeringsijver, dat wel.
Maar hier raken we aan het gevoelige punt van religies in het algemeen. Wie die ene religie aanhangt, zal aanhangers van die andere religies als dwalers of zondaars zien... en rustig laten dwalen en zondigen is er bij sommige vurige gelovigen niet bij. Die neiging heeft ons al veel leed berokkend. De brandstapels gloeien nog na, bij wijze van spreken.
Dat sommige striptekenaars en illustratoren van zwarte mensen veel raarder karikaturen maakten dan van hun blanke figuren (zie bv. de vroege uitgaven van Sjors en Sjimmie) wijst wellicht meer op domheid en onwetendheid dan op 'fout' zijn. Maar domheid en onwetendheid zijn krachtige stimulansen bij het toeschrijven van ongewenste eigenschappen aan relatief onbekende groepen. (En ook bij het toeschrijven van gewenste eigenschappen: 'zwarten zijn veel muzikaler dan blanken'. Ja hoor, mochten ze willen.)
Afijn, dat deze bespiegelingen voortkwamen uit de bezichtiging van de in omvang redelijk bescheiden tentoonstelling 'Foute kinderboeken?' toont hopelijk dat een bezoekje de moeite waard is. Kan nog tot en met 1 maart.
Bekijk dan ook meteen even de mooie kaarten van Joan Blaeu op de 2e verdieping.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten