When Dinosaurs conquered the Skies heet het oorspronkelijk en er komen onnoemelijk veel van zulke boeken van Engelse en Amerikaanse uitgeverijen, vaak in series van 6 of 8 titels. Ze lijken op een grote bak plaatjes, met bij elk plaatje een tekstje, en soms een kadertje ertussen, of een ander steunkleurtje. Vaak zijn ze een welkome aanvulling in de schoolbibliotheek, en doorgaans bieden ze meer samenhang dan wat grasduinen op internet oplevert.
In dit geval, Toen dinosaurussen de lucht in gingen, heeft de afdeling vormgeving van Quarto Publishing erg zijn best gedaan wat afwisseling aan te brengen. Er zit bovendien een zekere logica in de opbouw van het boek en Maria Brzozowska heeft haar best gedaan op de illustraties.
Het resultaat is een documentair boek dat dino- en vogelliefhebbers van negen en ouder een behoorlijke hoop wetenswaardigheden verschaft over de geschiedenis van vogels en het vinden en interpreteren van fossielen.
Die liefhebbers moeten dan wel goed kunnen lezen en scherpe ogen hebben. Die scherpe ogen zijn vooral nodig voor de teksten in de kadertjes waarin uitgestorven vogels worden voorgesteld, die in een grijzig, dun lettertje zijn gedrukt.
En enige leeservaring is nodig voor teksten als deze:
Als minstens 75 procent van een complexe soort in een kort geologisch tijdperk uitsterft, wordt dat massa-uitsterving genoemd. Dat wordt duidelijk in de geologie: er is een zichtbare grens tussen rotslagen vol fossielen en lagen waarin er vrijwel geen te zien zijn. Massa-uitsterving scheidt altijd twee verschillende tijdperken. Zo luidde de Perma-Trias-massa-uitsterving 252 miljoen jaar geleden het einde in van het Paleozoïcum en het begin van het Mesozoïcum.
Oef. Wat in vredesnaam is een complexe soort? Een kort geologisch tijdperk beslaat met gemak miljoenen jaren, hoe ziet dat uitsterven er dan uit? En natuurlijk zijn tijdperken ingedeeld aan de hand van verschijnselen als massa-uitsterving, dus is het geen wonder dat die de grens vormen.
Voor die Perma-Trias-massa-uitsterving is het handig terug te bladeren naar het tijdsschema op p. 6. Dat moet je eigenlijk om de haverklap, want op bijna elke bladzij wordt een periode genoemd, dus een flap of iets dergelijks met dat schema zou handig zijn geweest. Maar ja, dat zou het boek natuurlijk meteen duurder hebben genaakt en bij dit soort boeken wordt nogal op de centjes gelet, om de verkoopprijs wat in de hand te houden.
Jammer (maar grafisch begrijpelijk) is overigens dat het Precambrium, dat voor zover we weten ruim vier miljard jaar duurde, in het schema is teruggebracht tot een klein strookje. Naast dat schema legt auteur Jingmai O'Connor dat overigens goed uit.
Ik citeer:
Eén seconde
De aarde is 4,64 miljard jaar geleden ontstaan. Het is lastig om zoveel tijd voor je te zien, maar stel je eens voor dat de hele geschiedenis van de aarde in 24 uur past.
Dan is de aarde om middernacht ontstaan, om 06.00 uur kwam het eerste microscopische leven, net voor 22.00 uur kwamen planten op aarde, vogels evolueren voor het eerst om 23.10 en de moderne mens verschijnt één seconde voor de dag om is!
En ook wat fossielen zijn legt ze goed uit, en hoe onderzoekers met de indeling en geschiedenis bezig waren, en deels ook wélke onderzoekers. En de ontwikkeling van het vermogen tot vliegen, enzovoort. Inhoudelijk is er niets mis met dit boek, behalve dat de walvis onderop p. 16/17 wellicht als vis bedoeld was, omdat hij anders in het tijdsschema ruim veertig miljoen jaar later komt dan de microraptor op dezelfde pagina's; en dat de vraag 'waarom veren geëvolueerd zijn' (p. 23) moeilijk te beantwoorden is want onder religie en filosofie valt. Bedoeld werd waardoor veren geëvolueerd zijn. Het gebruik van waarom terwijl waardoor bedoeld wordt komt helaas meer voor in dit boek. Het verschil tussen reden en oorzaak lijkt niet besteed aan deze auteur - of aan de vertaler, Ezra van Wilgenburg. Dat is jammer, want het doet ertoe.
Maar vooruit, besef van dit verschil lijkt niet ieder gegeven, komt ook buiten dit boek vaker voor. Wijselijk vermeldt de auteur niet dat geleerden vermoeden dat de aarde nog zo'n 4,5 miljard jaar te gaan heeft en dat het daarna toch wel echt afgelopen zal zijn, verslonden door de zon, en mensen noch vogels halen dat einde. Wel besteedt ze op de laatste bladzijden aandacht aan de verwoestingen die mensen nu al aanrichten, in geologisch gezien heel korte tijd...
Wetenschappers denken dat wij, als we door blijven gaan met soorten tot uitsterven brengen, zelf ook uitsterven. Geen enkele soort kan alleen leven - allemaal zijn we deel van een complex ecosysteem.
... en wat we daartegen zouden kunnen doen. Van allerlei praktisch, maar ook:
Kennis is nodig, maar ook compassie. Dat is bezorgdheid om het lijden van anderen, waaronder dieren waarvan we afhankelijk zijn.
En:
Als we de oorzaak zijn, kunnen we de oplossing worden! Confucius zei: 'Verbeter jezelf en er zal vrede onder de hemel zijn.'
Waarvan akte.
O'Connor, Jongmai. Toen dinosaurussen de lucht in gingen, de ongelooflijke evolutie van vogels. Illustraties Maria Brzozowska, vertaling Ezra van Wilgenburg. Lemniscaat, 2023. ISBN 978 90 1521 4, 64 p. Oorspr.: When Dinosaurs Conquered the Skies, the Incredible Story of Bird Evolution, Quarto Publishing, 2022. 'Incredible Evolution', 4.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten