En nóg een boek over de Noordpool, na Noord. Ook vooral over de beesten die er te vinden zijn.
Het is een boek met een gimmick: draai het boek om en de Zuidpool is aan de beurt! En het gaat deels ook over mensen in die gebieden (en wat ze aanrichten). Planten zijn er nu eenmaal niet zo veel op de polen.
Bij beide polen melden Nic Jones (beeld) en Michael Bright (tekst) ook dat er geografische en magnetische polen zijn, maar op de Noordse stern na is dat de enige overeenkomst.
Beide boeken beginnen met een kaart die wat mij betreft iets gedetailleerder en vollediger had gemogen en zonder afbeeldingen van dieren. Per slot van rekening mikt de tekst op lezers van tien en ouder, niet op kleuters.
Op de kaart van de Noordpool ontbreekt Rusland (Siberië) en dat is raar, temeer daar er helemaal rechts wel een piepklein stukje 'Noordland (Severnaja Zemlja') (in Russische letters is dat Сéверная Земля́) is getekend. Dat had Marieke ten Berge in Noord beter gedaan. Dat kompas rechtsboven slaat trouwens (op beide kaarten) ook nergens op, afgezien van de aardigheid dat op de ene kaart de noordpijl naar het witte vlak wijst en op de andere de zuidpijl. Polen zijn immers dusdanig dat op de kaart van de Noordpool het noorden in het midden ligt en zuid alle kanten op, en op de Zuidpool net andersom.
Hert boek is dus zo ontworpen dat je zelf kan kiezen aan welke kant het begint, maar dat is voor de regelaars in onze boekenbranche natuurlijk ondraaglijk, dus is er slechts aan één kant een barcode op gedrukt: de Zuidpool. Het boek heet dus, beslis ik, Zuidpool Noordpool.
Dat lijkt wat tegendraads en dat komt, besefte ik, doordat ik gewend ben aan wereldbollen en -kaarten met de Noordpool boven en ook nog eens aan het lezen van gedrukte teksten van boven naar beneden.
Een traditie, maar intussen is een kaart of een bol met de Zuidpool boven best voorstelbaar. Dan krijg je zoiets:
Al is hier wel wat slordig omgesprongen met de koudste delen van de aarde. (Gevonden op reissite Mooji.)
De geboden informatie bestaat uit een redelijk geordende reeks weetjes met afbeeldingen. Je moet er goed voor kunnen lezen. Op pagina 5 en 6 van Zuidpool zie ik bijvoorbeeld woorden als denkbeeldig, geografisch, magnetisch, aardmagnetisch veld, ceremonieel, landroofdier, sneeuwstormvogel en zuidpooljagers. Dit tekstniveau wringt wellicht met de vormgeving: die lijkt mij afgestemd op 8+. Hoeft geen probleem te zijn, de echt nieuwsgierige achtjarige worstelt zich met wat hulp wel door de tekst heen.
Hier de inhoudsopgave van de Zuidpool:
En hier die van de Noordpool:
Die zuidpooljagers op p. 6 in Zuidpool worden overigens niet nader verklaard, de vulkaan Erebus ligt op p. 7 op 'het eiland Ross', maar wie de kaart raadpleegt ziet 'Ross-ijsplateau' en je moet alvast weten wat een krater is. Er zijn op p. 8 oeroude meren 'ver onder de ijskap', maar hoe die zijn ontstaan staat er niet bij. De Droge Valleien van McMurdo liggen op p. 10 'in het Transantarctisch Gebergte, vlak bij de McMurdo Sound', maar op de kaart is geen Sound te bekennen, wel het gebergte en ook een 'Station McMurdo'. Dat dit en andere Stations geen treinstations zijn, zal de gemiddelde tienjarige al wel snappen, en het woord station keert op p. 27 terug in onderzoeksstation, maar wat een Sound is... De Taylorgletscher, ook op p. 10, waaruit de Bloedwaterval stroomt, is evenmin op de kaart te vinden.
Op p. 12 is 'Antarctisch krill het belangrijkste eten voor de dieren in de Zuidelijke Oceaan'. Dat mag dan zo wezen en wat krill is wordt uitgelegd, op de hierna volgende pagina's staat uitgebreid beschreven hoe deze dieren vooral elkaar opeten. (Het begrip voedselketen wordt uitgelegd in Noordpool.) Met als 'het ultieme poolroofdier' de orca (p. 17-18), waarvan er vier types bestaan, A, B, C en D. Verrassend, maar in lijn met andere vermeldingen, bijvoorbeeld Wikipedia. Het plaatje op p. 17-18 van een gevecht tussen potvis en 'kolossale inktvis' lijkt uit Jules Verne te komen maar is wetenschappelijk verantwoord.
De zuidpoolkip op p. 23 is eveneens 'echt', geen verzinsel, al gaat het niet om een kip, en vliegen kan hij ook, hij staat niet verkeerd in het hoofdstukje 'Vliegende vogels' (dus geen pinguïns, denkt de oplettende lezer inmiddels).
Aan wat homo sapiens uitspookt op de Zuidpool wordt op p 25-28 aandacht besteed, enkele ontdekkingsreizen plus onderzoek. Welke geopolitieke motieven achter dat onderzoek zouden kunnen zitten en wat precies wordt onderzocht, daarover schrijven de auteurs wijselijk niets. Al staat er wel vroom dat 54 landen een verdrag hebben getekend dat Antarctica 'aanwijst als wetenschappelijk reservaat en militaire activiteit en minerale mijnbouw verbiedt'.
In Noordpool wordt op p. 7 vermeld dat het ijs, 'waarschijnlijk door de opwarming van de aarde', steeds sneller rond drijft. En
Als er veel ijs smelt, stijgt het zeeniveau, en dat is slecht nieuws voor de planeet.
Nee, dat is geen slecht nieuws voor de planeet, dat is slecht nieuws voor mensen die op laaggelegen land wonen, zoals bijvoorbeeld atollen in de Stille Zuidzee en in dichtbevolkte waterige delta's aan de Golf van Bengalen en de Noordzee. Die planeet draait heus nog wel een paar miljard jaar verder.
Pal eronder staat een afbeelding van sledehonden en die 'trekken met wel 15 tot 25 kilometer per uur een slee voort'.
Nu is dit wel een extreem voorbeeld van twee weetjes die geen barst met elkaar te maken hebben, maar het illustreert dat dit dubbelboek wel veel weetjes biedt, maar geen samenhangend vertoog. En wat ik boven over Zuidpool aan kleinigheidjes opmerkte, toont dat er net wat zorgvuldiger geredigeerd had kunnen worden.
Jammer. Best bruikbaar voor schoolbibliotheken, dit boek, maar het had net iets beter gekund.
Wat ik dan weer wel waardeer is dat er op p. 30-31 van Noordpool aandacht wordt besteed aan wat de mens verandert aan de Arctis - niet veel goeds, vooral vervuiling.
Jones, Nic, en Michael Bright. Zuidpool Noordpool, op expeditie naar de extremen van onze planeet. Gottmer, 2021. ISBN 978 90 257 7485 1, 2 x 32 p.
