Syb Hartog begint zijn artikel 'Inleven en positie kiezen, het belang van het leerdoel bij literatuur' in Levende Talen Magazine 2014-5 met een zinnige intro. Of is het de redactie van LTM die dat intro formuleerde? 'Lezers in de middelbareschoolleeftijd hebben nogal eens moeite om een literair werk uit te lezen. Gebrekkige aansluiting bij hun belevingswereld (vooral bepaald door televisie en sociale media) lijkt daar debet aan te zijn. Maar zou misschien één van die oorzaken ook kunnen zijn dat wij als docenten vergeten zijn waarom leerlingen zouden moeten lezen? Wat leren ze van literatuur? Hoe overbrug je de kloof tussen hun wereld en die van het boek? Syb Hartog doet suggesties aan de hand van voorbeelden uit de Engelstalige literatuur.'
In dit intro zit de m.i. juiste aanname dat de relatie tussen leerling en docent er een is waarin de leerling iets opsteekt van de docent.
Het lezen van een 'literair werk' dient een 'leerdoel', dat blijkt ook uit het artikel. 'Bij literair lezen gaat het om het opdoen van leeservaring en het ontwikkelen van normen en waarden.' Dat blijkt, meteen in de tweede alinea, het leerdoel.
Daarop valt wat af te dingen.
Ten eerste lijkt het me niet compleet en ten tweede te veel. Niet compleet, want waar is de esthetiek? Te veel, want heeft de docent inderdaad tot taak om de ontwikkeling van normen en waarden van zijn leerlingen te bevorderen?
Vervolgens duikt Syb Hartog de glibberige modder in. Hij voelde de behoefte om het begrip literatuur te definiëren. Als docent Engels duikt-ie daarvoor de Engelstalige vakliteratuur in. En vindt:
'Maturity entails, first, the recognition that you have a unique perspective and a view of the world that has value, and second, the recognition that there are different perspectives in the world and that these have value and are worth knowing about, too. This is the issue of developing social imagination so central to literacy and to democracy. Our adult relationships, with books and with others, entail a balancing of this paradox. When students are helped to outgrow their current selves, they will have the desire to deepen and expand their experience. Any text that serves these ends must be regarded as literature.' (Jeffrey Wilhelm, You gotta be the book, teaching engaged and reflective reading with adolescents, 2008, p. 49)
Goede morgen. Literatuur wordt hier gedefinieerd in termen van leerdoelen. Het doel is: vormen, stichten.
En dat is nog niet genoeg. Syb Hartog gaat zelf nog even door:
'Literatuur is een geschreven kunstvorm, die de lezer helpt keuzes te maken met betrekking tot zichzelf, tot de ander en met betrekking tot wat zich in de wereld afspeelt. Met andere woorden: een leerling leert vooral iets voor zijn eigen lezen, iets voor buiten de klas, iets waar hij wat aan heeft. Daarom zouden leerlingen moeten lezen.'
Hoe makkelijk kun je uitglijden over pogingen tot definitie? Wat een modder. Met deze definitie valt alle theater, alle voorgedragen verhalen, alle voorgedragen of gezongen poëzie buiten de literatuur. En Wilhelm, ook een docent, vergeet voor het gemak dat ook niet-studenten lezen en sluit in het voorbijgaan nog wat lezers uit. Een definitie in termen van doelen beschrijft bovendien nog niet het te definiëren onderwerp zelf, vind ik.
Afijn, waarin mondt dit gewichtige gedoe over literatuur waar-je-iets-aan-hebt uit? In een lestruukje. Stel, je was de hoofdpersoon uit het verhaal (poëzie doet niet mee bij Syb), wat zou jij dan doen?
Ik citeer de slotalinea:
'The Merchant of Venice (ca. 1596-1598) van William Shakespeare sluit niet echt aan bij de tijd, de plaats en de belevingswereld van de leerling. Maar door de vragen, met name door de inlevingsvragen, kunnen we leerlingen helpen na te denken over hun eigen positie in de wereld en over normen en waarden. Bij elk literair werk zijn dit soort vragen wel te maken.
En als dat niet zo mocht zijn, dan is het waarschijnlijk geen "literair" werk...'
Zelfverzekerde docent (zélf natuurlijk doorkneed met de juiste normen en waarden) glijdt uit in de modder van zijn 'definitie'.
Had literatuur in essentie niet iets te maken met woorden?
Het meest uitgewerkte voorbeeld in zijn artikel komt nota bene uit het werk van Shakespeare... 'Good men and true', deze docenten, en ze bedoelen het goed, maar slaan wel de plank mis.
Mooi dat het daaropvolgende artikel gaat over poëzie: en dan het toepassen van rap-teksten. Irene Claessens is hiermee aan de gang gegaan in een brugklas van de Sint Jozefmavo in Tilburg. Ze had maar drie lessen en het is dus geen wonder dat ze de 'attitude' van haar leerlingen jegens poëzie niet wist te veranderen, maar evengoed heeft ze haar publiek even laten nadenken over wat woorden kunnen doen - precies dat aspect dat in het artikel van Syb Hartog buiten beschouwing blijft. Niks geen normen en waarden en stichtelijke doelen. Wel de opmerking dat het 'interessant' is 'om meer interdisciplinaire verbanden te leggen tussen bijvoorbeeld muziek, literatuur en kunstgeschiedenis om zo leerlingen voor het fictie-onderwijs te enthiousiasmeren.'
Geen opmerkingen:
Een reactie posten