In de aanloop tot 5 december neemt de aandacht toe voor Zwarte Piet. Of om Bert Wagendorp te citeren in de Volkskrant van 16-9 jl.: 'ik dacht aan de komende twaalf weken tot 5 december, en aan het Pietengezeur dat weer over ons zal komen'. Hij schreef zijn stukje naar aanleiding van de aankondiging door Geert Wilders dat zijn club een wetsvoorstel gaat indienen dat de overheid zou verplichten tot het laten optreden van uitsluitend zwarte Zwarte Pieten met Sinterklaas.
En dat terwijl alom pogingen worden gedaan om Zwarte Piet een ander kleurtje te geven.
Zo kwam uitgeverij Ploegsma met een boek, Sinterklaasje kom maar binnen met je piet, de sinterklaasliedjes van nu, dat keurig aangepast is aan nieuwe opvattingen. Ik citeer de aankondiging:
' Veel van de 'oude' sinterklaasliedjes die wij allemaal kennen stammen nog uit de 19e eeuw. Dat was een tijd waarin er heel anders werd gekeken naar dingen als opvoeding, speelgoed, en donkere mensen. In heel veel oude sinterklaasliedjes komen zinnetjes voor die vandaag de dag onbegrijpelijk klinken.
Daarom hebben Paul Passchier en Thedo Keizer de stapel oude liedjes afgestoft en aangepast aan deze tijd. Daarbij zijn ze zorgvuldig te werk gegaan, en niet overdreven gaan moderniseren. Sommige zinnetjes klinken nog steeds wat ouderwets, zoals "Makkers, staakt uw wild geraas!", maar zijn te mooi om te veranderen. Bovendien is Sinterklaas, zoals hij zelf regelmatig zegt, ook een ouderwetse man. Niet voor niks reist hij nog steeds met een stoomboot!
Maar geen kind ontvangt nog cadeaus in 'lege lege tonnen'. Niemand krijgt nog een roe als hij stout is, of speelt met een 'bromtol met een zweep erbij'. En dat Piet het goed meent ondanks dat hij 'zwart als roet' is, is natuurlijk ook onzin.
Met deze hernieuwde teksten en die ouderwetse Sint met zijn vrolijke pieten willen we graag verder de 21e eeuw in. Uiteindelijk is het Sinterklaasfeest een feest voor iedereen, en dat moet het blijven! Daaraan levert dit boek (mét cd), dat op 9 oktober verschijnt, een grote bijdrage. '
De woorden zwart, zak en roe komen niet voor in deze sinterklaasliedjes, de kaatseballen werden chocomunten en kinderen zijn niet meer stout, maar vooral heel erg blij.
'Sinterklaasje, kom maar binnen met je Piet,
want we zingen allemaal blij een lied.
Misschien heeft u wel even tijd,
voordat u weer naar Spanje rijdt.
Kom dan maar even bij ons aan
en laat uw paardje maar buiten staan.
En we zingen en we springen
en we zijn zo blij,
en we dansen samen,
zij aan zij.
En we zingen en we springen
en we zijn zo blij,
en we dansen samen,
zij aan zij.'
Ook de gard verdween, niemand maakt zich meer druk om 'wie de koek krijgt, wie de gard', het is alleen maar ''t Grote feest gaat weer van start'. Om met twee oude virtuele politici te spreken: 'geen gezeik, iedereen rijk', cadeautjes voor alle kinderen.
Daarmee is een zeer kenmerkend trekje uit dat 'grote feest' weggenomen, namelijk dat die cadeautjes een beloning zijn voor goed gedrag. Sint wordt hier niet blij van, nu lijkt-ie net de Kerstman. En zeg nou zelf, dat manneke op de voorplaat, dat heeft niets strengs meer.
Zo kwamen er meer boeken, hieronder bespreek ik er nog een, maar er is bijvoorbeeld ook De vrienden van Sinterklaas van Sjoerd Kuyper en Harmen van Straaten (Hoogland & Van Klaveren), waarin pieten allerlei kleuren hebben.
Ja, daarmee begon natuurlijk het geraas van oude makkers.
Oude makker Lodewijk Osse, voorzitter van de Stichting Sinterklaasintocht Assen (volgens NRC 23-09-2014), in een heerlijk ouderwetse middenstanderstekst:
'Onze Sinterklaasintocht zal dit jaar in zijn meest oorspronkelijke vorm zijn en groter dan ooit, met 400 Zwarte Pieten en 9 praalwagens. We willen laten zien dat wij niet om willen buigen voor protest. We zijn niet doof voor de geluiden en hebben begrip voor iedereen, maar dat moet ook wederzijds zijn. Het gemieter over de kleur van Zwarte Piet kennen wij niet.'
Maar (zelfde bron) 'Utrecht heeft ‘een brede dialoog rond Piet’ georganiseerd, zegt een woordvoerder van de gemeente:
“Daarbij houden we rekening met gevoeligheden, zonder het traditionele karakter van de intocht drastisch of versneld te veranderen.”
Op verschillende plaatsen zeggen comités dat ze met de keuze voor het soort intocht wachten op het oordeel van de Raad van State, die zich volgende maand in hoger beroep buigt over de uitspraak van de Amsterdamse rechter dat Zwarte Piet discriminerend zou zijn. Of op een ‘landelijke richtlijn’, waarbij sommigen denken dat die van minister Asscher (Integratie) zal komen (nee, zegt zijn woordvoerder) of van een landelijke Sinterklaasvereniging (dan zou er niks veranderen), of van de NTR, die het beeldbepalende Sinterklaasjournaal uitzendt en live de landelijk intocht in Gouda, maar de omroep zegt nog niets.'
Oude makker Meindert Fennema betoogde in de Volkskrant 9-10-2014 dat 'de overheid' zich in ieder geval niet met de discussie moet bemoeien. 'Racisme verbieden? Het begint met Zwarte Piet en eindigt met de guillotine!' Hij wijst op de verwarring van racisme (een mentale instelling) en rassendiscriminatie (een handeling) en meent dat zij die Zwarte Piet helemaal niet racistisch vinden 'eigenlijk al in het discours van hun tegenstanders stappen'. Racisme verbieden vindt hij 'in strijd met de vrijheid van meningsuiting'. Waarbij hij zelf dus een 'mentale instelling' verwart met de uiting van een mening. Tja.
Er werd een Stichting Vrienden van Sinterklaas opgericht, die 'het instandhouden van het cultuurgoed rondom het Sinterklaasfeest' tot doel heeft en o.a. wat boeken etaleert over het ontstaan van Zwarte Piet.
Een grote supermarktketen deed Zwarte Piet alvast tijdelijk in de ban: 'Albert Heijn doet Zwarte Piet grotendeels in de ban. In de grootste supermarktketen van Nederland zal de beeltenis van Piet alleen nog op snoepgoed opduiken. Dat meldt het AD. In reclames en campagnes binnen en buiten de winkels is de donkere metgezel van Sinterklaas straks niet meer te zien. Op de posters speelt een wit ongeschminkt jongetje de rol van Piet. Volgens woordvoerder Els van Dijk is er binnen hoofdconcern Ahold ,,lang en goed'' nagedacht over het besluit. Het bedrijf wil niet doof zijn voor het maatschappelijk debat rond Zwarte Piet ,,dat de laatste tijd duidelijk is verhard. Je moet iets met zo'n discussie''. ' Aldus het Utrechtjournaal op 9-10-2014. Maar later werd die ban weer opgeheven.
Arnon Grunberg leverde daarop d.d. 17-10 dit spitse commentaar:
'Volgens Bas Blokker in NRC Handelsblad raakt Zwarte Piet aan onze "nationale identiteit" maar de Frankfurter Allgemeine Zeitung behandelt de kwestie in de economische bijlage van die krant. Ahold, moederconcern van Albert Heijn, zo schreef FAZ, wilde producten met Zwarte Piet in de ban doen, maar toen uit een peiling bleek dat van 1.500 personen 94 procent van plan was de kinderen met Zwarte Piet op te voeden, kwam het bedrijf van deze plannen terug. Angst voor omzetdaling verricht wonderen.
De FAZ citeerde uit het rijmpje waarmee Ahold de terugkeer van Zwarte Piet bekendmaakte. In het Duits klinkt het beter: "Von dieser Nachricht, lieber Piet, ist überhaupt nichts wahr. Du liegst bis oben hin in unseren Regalen, genau wie jedes Jahr."
Zwarte Piet is omzet. Vermoedelijk is onze nationale identiteit eveneens gewoon omzet.'
Daarmee zou Lodewijk Osse (zie boven) het van harte eens moeten zijn, net als de uitgevers van de genoemde boeken. In stilte natuurlijk, handelaars zeggen zoiets liever niet hardop, dat bederft de sfeer.
En zo golfde en golft het 'pietengezeur' door. Gewild onderwerp op verjaardagen en aan de borreltafel. Maar ook in de Raad van State, die zich er op 16-10-2014 over boog, nadat een rechtszaak d.d. 03-07 (! zie hier en hier) bij de Rechtbank van Amsterdam leidde tot hoger-beroepen. (Uitspraak in november, begreep ik.)
Begin oktober verscheen Alleen maar stoute kinderen van Robert Vuijsje en Heleen Brulot (Leopold), en dat leverde meteen publiciteit op in de Volkskrant 15-10-2014 en Trouw van 12-10-2014.
Robert Vuijsje had overigens in de Volkskrant 12-10-2013 al eens een artikel gewijd aan de pieten.
Twee citaten uit zijn artikel van 2013:
'Afgelopen maandag vielen we geheel per toeval midden in een uitzending van Pauw & Witteman terwijl Quinsy Gario aan het woord was over Zwarte Piet. Quinsy is een activist die ik nog kende van de bezwaren die hij maakte tegen mijn boek Alleen maar nette mensen en dan vooral de verfilming daarvan.
Hij was een van de zwarte mensen die, vond ik, niet het verschil konden zien tussen een boek over racisme en een racistisch boek. Een van de mensen die alarm sloegen over de beschrijving van de zwarte personages, maar het er kennelijk mee eens waren dat alle blanke bewoners van Amsterdam-Zuid werden afgeschilderd als racisten. Toen ik hem zag was mijn eerste gedachte dan ook: daar gaan we weer.
Gekwetst
Inderdaad vertelde Quinsy weer over zijn bezwaren tegen Zwarte Piet. Lynn is van Surinaamse afkomst en ik niet, toch legde ik haar even uit hoe het werkt: wanneer iemand overal door wordt gekwetst devalueert het de kracht van zijn argumenten. Nu is het een boek, of een film, dan weer Zwarte Piet, volgende keer de kwaliteit van de excuses voor de slavernij.
Je kunt niet het recht opeisen dat iedereen zich maar aan jou moet aanpassen. Vroeger ging ik naar alle thuiswedstrijden van Ajax. Nu heb ik geen zin meer om twee uur lang te luisteren naar tienduizenden mensen die schreeuwen over joden die al dan niet aan het gas moeten. Van die mensen eis ik ook niet dat ze daarmee ophouden.'
Zijn vrouw echter
'vertelde hoe ze het Sinterklaasfeest als kind had beleefd. Dat het ongemakkelijk voelde en pijnlijk en verwarrend. Waarom praatte Zwarte Piet met een Surinaams accent terwijl hij zogenaamd uit Spanje kwam? Zwarte Piet was, iets anders kon je er echt niet van maken, de knecht van Sinterklaas.
Hij was geschminkt in dezelfde kleur als Lynn, betekende het dat haar witte klasgenoten haar ook als een knecht zouden zien?
Ik pakte mijn telefoon en belde de enige zwarte klasgenoot die ik had op de lagere school. Ook Arnie is iemand die ik in de vijfendertig jaar dat ik hem ken nooit heb horen klagen over complotten die de witte man tegen hem zou smeden.
Wij zaten op school in de tijd dat we met de hele klas demonstreerden tegen Deetman en de neutronenbom - als twaalfjarigen waren we politiek bewust. Arnie vertelde dat Zwarte Piet ieder jaar onze klas in kwam en oerwoudgeluiden maakte. Hij had dezelfde eenzaamheid gevoeld als Lynn.
Ik kon me helemaal niets herinneren van oerwoudgeluiden.'
Kennelijk bracht dit hem tot het maken van het prentenboek Alleen maar stoute kinderen.
In het interview in Trouw ventileert hij een jaar later min of meer hetzelfde, en in de Volkskrant 15-10-2014 mocht hij nog eens zijn licht laten schijnen over de pietenkwestie, en dan vooral het racisme dat eraan ten grondslag ligt. Waarbij gezegd dient dat zijn argumenten alleszins redelijk zijn.
Sterk is vooral zijn behandeling van het 'rondje misverstanden'.
Opschudding genoeg, dus, en Robert Vuijsje is voortrekker van de gekleurde piet geworden.
Het prentenboek zelf heeft weinig om het lijf. Twee kinderen spelen Zwarte Piet, althans, 'willen pietje zijn' (liever dan Sinterklaas) en beschilderen vervolgens zichzelf en gaandeweg het hele huis met alle mogelijke kleuren. Tot moeder thuiskomt en schrikt van de bende.
'"Kleurenpietjes?" mam zucht. "Maar waarom zit overal verf op?"
"Vind je het niet mooi?" vraagt Daantje. "We hebben met de verf gespeeld!"
Sammie knikt. "We wilden allebei een pietje zijn."
"En toen werd ik groen en blauw en geel, en Sammie wilde ook een kleurenpietje zijn," zegt Daantje. "Een piet kan toch alle kleuren zijn?"'
Enfin, dat is mama met ze eens, maar ze zijn 'wel heel stout geweest'. Sammie en Daantje besluiten dan 'opruimpietjes' te worden. Eind goed al goed.
Als volwassen lezer dacht ik allereerst dat moeders reactie wel wat erg luchtig was: wel eens geprobeerd gemorste verf te verwijderen van vloeren, muren, gordijnen, een kat, meubels enzovoort? In het minst ongeloofwaardige geval was het wáterverf. Maar dat staat niet in het verhaal en ook de illustraties tonen dat niet.
Die tonen wel zwarte Zwarte Pieten die alles verbaasd gadeslaan - en op de laatste pagina, waar de heldjes in bed liggen, veranderd zijn in lachende gekleurde pieten.
Vlot verhaaltje, leuke karikaturale prenten (die de twee kinderen ietwat ADHD-achtig tonen), grappig maar ietwat ongeloofwaardig, en vooral niet meer dan dat. Jammer, Robert, je mag je scharen bij die andere auteurs van grotemensenliteratuur die dachten dat schrijven voor kleine mensen een peuleschilletje was. Het boek mag in die grote kast met vriendelijke middelmaat.
Wie nog wat 'oude' sinterklaasliedjes zoekt, kan (tot wanneer? zie hun inleiding) nog terecht op (o.a.) Liedjesland.
Waaronder bijvoorbeeld:
Arme Zwarte Piet, wat zie ik nou?
Jij ziet pimpelpaars en bont en blauw (enz., heel actueel :-))
En de oude voltreffer:
De zak van Sinterklaas,
Sinterklaas, Sinterklaas,
De zak van Sinterklaas,
o jongens, jongens
't is zo'n baas! (enz.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten