In bijna iedere verhandeling over sprookjes kom je een definitie tegen.
Onze woordenboeken zijn redelijk vaag. Het aloude Woordenboek der Nederlandschen Taal: 'vertelling waarin denkbeeldige, bovennatuurlijke wezens optreden, toovenarijen plaats vinden of dieren of dingen sprekende worden ingevoerd'. Van Dale online: 'eenvoudig verhaal waarin bovennatuurlijke wezens optreden, dieren of dingen kunnen spreken enz.' Geweldig, dat enz. Mijn papieren Van Dale (10e druk) is gelukkig uitgebreider: 'een in mondelinge overlevering verspreide vertelling, waarvan de inhoud, in tegenstelling tot epos of sage, niet in verband staat met historische gebeurtenissen, maar geheel tot het rijk der verbeelding hoort'. Die sluit 'literaire sprookjes' dus uit en zegt niets over mythen, maar een kniesoor die daarover valt.
Een mooie beschrijving (geen definitie) van fairy tale vond ik bij Philip Pullman in de inleiding van zijn mooie Grimm Tales for Young and Old (2011), een opmerkelijke titel overigens als je bedenkt dat grim grimmig betekent.
There is no psychology in a fairy tale. The characters have little interior life; their motives are clear and obvious. If people are good, they are good, and if bad, they're bad. Even when the princess in 'The Three Snake Leaves' inexplicable and ungratefully turns against her husband, we know about it from the moment it happens. Nothing of that sort is concealed.
The tremors and mysteries of human awareness, the whispers of memory, the promptings of half-understood regret or doubt or desire that are so much part of the subject matter of the modern novel are absent entirely.
One might almost say that the characters in a fairy tale are not actually conscious.
They seldom have names of their own. More often than not they're known by their occupation or their social position, or by a quirk of their dress: the miller, the princess, the captain, Bearskin, Little Red Riding Hood. When they do have a name it's usually Hans, just as Jack is the hero of every British fairy tale.
The most fitting pictorial representation of fairy-tale characters seems to me found not in any of the beautifully illustrated editions of Grimm that have been published over the years, but in the little cardboard cut-out figures that come with the toy theatre. They are flat, not round. Only one side of them is visible to the audience, but that is the only side we need: the other side is blank. They are depicted in poses of intense activity or passion, so that their part in the drama can be easily read from a distance.
Aldus Pullman (p. xiii-xiv), en hij gaat nog even door.
Nu kreeg ik onlangs een boek ter beoordeling met de titel De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes, van Janneke Schotveld.
Een verzameling van vijftien gezellige, veelal vrolijke sprookjesachtige verhalen. Sprookjesachtig, want er lopen veel koningen, prinsen en prinsessen in rond, dieren kunnen soms spreken en de omgeving bestaat zo niet uit louter paleistuinen, dan toch onbekende landen met zeer vage grenzen. Echte sprookjes zijn het niet als ik Pullman volg, daarvoor krijgen de hoofdpersonen doorgaans te veel kleur, een begin van karaktertekening, mede door de dialogen, en zijn de verhaalwendingen vaak te olijk, met allerlei hedendaagse elementen. Zie boven.
Sommige verhalen ontlenen motieven aan bekende sprookjes, het titelverhaal bijvoorbeeld aan De prinses en de kikker, en ‘Het vogelmeisje’ doet heel erg denken aan Iep van Joke van Leeuwen (geen sprookje). Hier en daar worden rolpatronen doorbroken, met het karikaturale verhaal ‘De dappere ridster’ als opvallendste voorbeeld.
Bijzonder aan dit boek is dat ieder verhaal is geïllustreerd door een andere illustrator: Kees de Boer, Linda Faas, Djenné Fila, Marijke Klompmaker, Martijn van der Linden, Marja Meijer, Marieke Nelissen, Georgien Overwater, Milja Praagman, Pyhaj, Peter-Paul Rauwerda, Annet Schaap, The Tjong-Khing en Alex de Wolf. Levert vooral voor de recensent grappig vergelijkingsmateriaal op, voor de jonge lezer maakt het vermoedelijk minder uit.
Het werd in 2019 door de Griffeljury bekroond met een Vlag-en-wimpel in de categorie 'Zes tot negen jaar'. Te veel eer, hoe gezellig en humoristisch ook.
Schotveld, Janneke. De kikkerbilletjes van de koning en andere sprookjes. Van Holkema & Warendorf, 2018. ISBN 978 90 00 36489 3.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten