Hoog, spiegelend en flonkerend torent het gebouw van de Europese Bank uit boven de stad Frankfurt am Main. Het lijkt bijna een door buitenaardse krachten neergepoot juweel, een vreemd voorwerp uit een ruimte-odyssee. Zit er leven in? Wat gebeurt daar?
Er zit leven in, er wonen echte mensen, onder wie sprookjesvertellers. Die hebben het dezer dagen over pandemie-opkopen en helikoptergeld. Help, roepen de mensen. Mijn werk verdwijnt! De keizer kucht (euh, euche, euhro), verschijnt op zijn balkon en strooit gul met geld.
Wat voor sprookje is dit? De keizer zonder kleren, ja, die ken ik, maar de keizer die geld strooit nog niet, wel Ezeltje-strek-je. Waar haalt hij dat geld vandaan?
Er lag achterop mijn bureau nog steeds een boekje dat over geld gaat, Wat kost dat? Wat je wilt weten over geld & economie. (Immerc, 2008, i.s.m. Universiteit van Tilburg, dekinderuniversiteit, leuk trouwens dat die nog bestaat.)
Daarin staat niets over helikoptergeld. Laat staan over pandemie-opkopen of pandemienoodopkoopprogramma (NRC 28-3-2020, Klaas Knot). (27 letters, waaronder 6 o's.)
Niet dat er een register achterin zit, dat is helaas vergeten, maar helikoptergeld staat er niet in, dat weet ik zeker. Wel luidt de titel van het eerste hoofdstuk 'Waarom bestaat er geld?' en dat lijkt me een goede vraag. Wordt beantwoord met het bekende verhaal over de noodzaak van een handig ruilmiddel. Een soort mythe, zoals veel verhalen over heel vroeger, maar heel aannemelijk en voorstelbaar.
Ook staat er niets in over de gouden standaard, Bretton Woods, en wie het geld in de wereld brengt. Een plaatje als dit (ontleend aan een artikel in de Volkskrant d.d. 8-6-2018): ...
... ontbreekt, en ik vind er ook geen antwoord in op de vraag hoe het komt dat de hoeveelheid geld de afgelopen decennia veel sneller groeide dan de productie van goederen, en evenmin waarom banken geld mogen maken.
En 'Eerlijk geld verdienen' (laatste hoofdstuk), hoe doe je dat? Het wordt in dat laatste hoofdstukje wel erg heilig voorgesteld, alsof kapitaalverstrekkers, werknemers en kopers in harmonieus verband de bedrijvigheid in stand houden. Deze mythe heeft ernstig ingeboet aan geloofwaardigheid. Er was al twijfel, zelfs al in de 19e eeuw (o.a. ene Karl Marx heeft er zich mee bezig gehouden), maar na 2008, het jaar waarin het financiële systeem in een heftige crisis terechtkwam, werd er opnieuw getwijfeld. (De tekst is vermoedelijk al in 2007 en daarvóór geschreven...) En nu er een pandemie is uitgebroken en de staat ineens gul met geld is, is er nog meer reden voor twijfel.
Er staat ook niets in over dat rijken (vaak aandeelhouders, vaak kapitaalverstrekkers) steeds rijker worden en armen steeds armer of in ieder geval niet zoveel rijker als de rijken. Er staat evenmin iets in over de heilige graal van de groei, het idee dat er steeds meer gemaakt en verbruikt zou moeten worden.
Dit boekje is, kortom, achterhaald. Zo snel kan het gaan.
Als ik zoek ga naar recenter materiaal voor kinderen (en andere mensen die zichzelf geen econoom noemen) kom ik bijvoorbeeld terecht bij de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Daar krijgen kinderen college in economie. Ik vind een tamelijk nietzeggend filmpje, dat vooral gaat over het opzetten van een onderzoek. Ik vind een erg ouderwets filmpje voor '2de graad Vlaams onderwijs richting economie' (zo staat het er), met een plaatje van de 'economische kringloop', waarop echt alleen maar een primitief tekeningetje te zien is met 'gezinnen', 'bedrijven', 'import e.d. Een soort consumptie-kringloop. Ik vind een website van ouders die zelf hun kinderen onderwijzen waarop vaderlief enthousiast een boek aanbeveelt van Nikolaus Piper, Felix en het grote geld (oorspr. Felix und das liebe Geld).
Die vader heeft niet gek geschoten. Nikolaus Piper is een goede. Als uitgever overwoog ik ooit om Geschichte der Wirtschaft te laten vertalen, maar de verkoopprijs zou te hoog uitvallen (vertaling te duur, veel tekst), dus het bleef bij de overweging. De Duitse uitgave is aan de 6e herdruk toe, Felix und das liebe Geld aan de 5e. Ik mag spijt hebben van mijn voorzichtigheid...
De auteurs van al deze zaken, zelfs Nikolaus Piper, hadden vast niet bedacht dat er in 2020 een nieuwe griep met de naam van een biermerk zou komen waartegen mensen voorlopig geen afweer zouden hebben. Nou ja, de meeste mensen wél, maar niettemin raakten de intensive-care-afdelingen van ziekenhuizen in veel landen overvol met letterlijk benauwde mensen, van wie velen de geest gaven.
Eerder al was er iets merkwaardigs aan de hand. Het was nog nooit zo goedkoop om geld te lenen, maar toch haperde er iets in de bedrijvigheid. Het leek verdorie wel of mensen van alles genoeg hadden...
Zou het?
Nou ja, gemiddeld dan, misschien. Of misschien zat er teveel windhandel in die bedrijvigheid. Of allebei.
Wie weet. In ieder geval kwam daar dat virus met de naam van een biermerk nog overheen. Mensen mochten niet meer samenklonteren (iets wat de meesten graag doen) en moesten onderling afstand houden, daardoor sloten er winkels, zakte de bedrijvigheid in, malaise alom.
Regeringen beloofden geld aan bedrijven om faillissementen te voorkomen en loon te kunnen blijven betalen. En die bedrijven moeten dan wel iets kunnen verkopen, dus mensen moeten zin hebben om iets te kopen. Dat wil nog steeds niet zo vlotten: mensen zien er vaak geen zin in, vinden het zinloos om iets te kopen dat ze al hebben, of geld uit te geven terwijl ze niet weten of ze over een tijdje nog een inkomen hebben, terwijl ze soms willen sparen om absurd veel geld te moeten uitgeven voor woonruimte. Help! Tom Poes, doe iets.
Nou, er valt van alles te verzinnen, maar Tom Poes zweeg wijselijk en de enige keizer die nog wat voorstelt omdat-ie zijn eigen kleren pardon geld maakt, dacht vooral aan al die bedrijven en aan die regeringen en verzon op een achternamiddag ineens: als we nu eens geld gaan geven aan iedereen, zomaar, zou de handel dan vlot getrokken worden? Geld moet rollen, dat idee. Aan het rare beleid van rare regeringen dat voor de onzekerheid zorgt die mensen weerhoudt van geld uitgeven kunnen we niets doen, maar wie weet, als we ze nu een cadeautje geven...
En zo klom de keizer op zijn balkon en begon (in zijn dromen) met geld te strooien.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten