Oef. Vraag ik eens argeloos een boek aan van een mij onbekende auteur, blijkt dat er al tientallen boeken van hem in museum- en gewone boekwinkels liggen en zelfs al op Marktplaats en bij De Slegte worden aangeboden.
Allemaal opgezet volgens hetzelfde stramien en in dezelfde stijl, grote prentenboeken vol weetjes bij vriendelijke, redelijk stijlvolle maar weinig documentaire plaatjes.
Voortaan toch iets beter rondkijken...
In mijn geval ging het om Het schitterende samen boek van Yuval Zommer. De man met deze mooie on-Engelse naam woont al sinds jaar en dag in Londen, bezocht daar o.a. de kunstacademie en werkte (het verrast me niet) lang in de reclamewereld. Hij wist fortuin te maken met de reeks The Big Book of..., waarvan The Big Book of Belonging er een is en dat is de oorspronkelijke titel, zonder spelfout. (Want, uitgever, wat is toch in vredesnaam een samen boek?)
Het boek ziet er lief uit en dat zal wellicht menig cadeau-zoekend volwassene tot aanschaf hebben verleid. Het is lekker groot - te groot om bladzijden te scannen. Excuses voor het schaarse beeld bij deze bespreking.
De goede bedoeling spat ook van de bladzijden, neem alleen al het voorwoord van Yuval Zommer:
In Het Schitterende Samen Boek vier ik op mijn manier hoe de mens en de natuur op de meest bijzondere wijze verbonden zijn.
Van de lucht die we inademen tot het eten dat we krijgen, van de avonturen die we beleven tot het plezier dat we ervaren, alles heeft tot in het diepst van ons wezen te maken met onze band met de natuur.
En hoe meer we die band weer versterken, hoe beter we onszelf leren kennen.
Hallo? Ben je er nog? Hooggestemde woorden. Het gaat nog even zo door:
Ik draag dit boek op aan alle kinderen die graag in bomen klimmen, op blote voeten buiten rennen, in plassen springen, naar beestjes zoeken, met de vogels mee zingen, sneeuwvlokken proeven en sterren tellen.
Want we horen allemaal bij de natuur en de natuur hoort bij ons allemaal.
Zou wel eens willen weten hoeveel kinderen zich aangesproken voelen. Er zijn niet veel kinderen meer die doen wat hierboven staat, maar misschien best nog wel wat kinderen die dat graag zouden willen doen en zich aangesproken voelen zodra ze het lezen. Hoewel met de vogels mee zingen en sterren tellen wellicht wat hoog gegrepen is. Er zijn wellicht nóg meer ouders die hierin een wensbeeld herkennen...
Links en onder de tekst staat een lievige illustratie van een zeer donkerhuidig meisje dat rechts omhoog kijkt, misschien naar die witte vogels die wegvliegen. Er rust ook nog een vogel op haar arm. Een vogel met oogjes, tja, geen Disney-ogen maar het heeft er iets van weg.
Veel beesten in dit boek hebben zulke ogen, laat ik ze Zommer-ogen noemen, ere wie ere toekomt.
Ze geven de beesten iets menselijks. Natuurlijk is het niet en hier kan ik alvast vooruitlopen op de conclusie dat de platen in dit boek sowieso weinig met natuur te maken hebben en veel met decoratie en bloemetjesbehang. (Er kwam een associatie boven met de kalenders van Marjolein Bastin en de krant van 25-11-2021 leverde een onverwachte associatie met de gewilde prenten van Ayako Rokkaku.)
Linksonder tegenover Zommers inleiding staat
Dat is leuk en zal kinderen meteen aanspreken. Zoeken naar voetstappen, een speurtocht in een boek, en 'pas op voor bedriegers'.
Hierop volgt de inhoudsopgave, compleet met register.
Dat register beslaat twee pagina's en zo'n tachtig zoektermen. Het lijkt wel een echt naslagboek. Het moeilijkste woord is koolstofdioxide (want roodstuithoningvogel is heus niet moeilijk) en dat verwijst naar p. 38 en 39.
Alleen vinden we daar niet wat koolstofdioxide is. We ademen het uit, planten zetten het om in zuurstof, dat komen we te weten, maar niet wát het is, noch wat zuurstof is.
Serotonine staat niet in het register, maar zit onder 'Modderbad' op p. 25, zo:
Je kunt vrolijk worden van in de modder wroeten.
Als we door de aarde woelen, komen er bacteriën los die we inademen. Door deze kleine bacteriën (microben) maakt ons lichaam meer serotonine aan, waardoor we ons goed voelen.
Bacteriën en microben staan ook niet in het register. En zijn er bacteriën en kleine bacteriën (microben) of zijn alle bacteriën klein? We moeten heel leesvaardig zijn, bijna van volwassen en doorgeleerd niveau, om deze alinea te begrijpen. Kinderen van ongeveer de leeftijd van de afgebeelde kinderen (pakweg 10 à 12 jaar) zullen het er moeilijk mee hebben.
Bijna zou ik tot de slotsom komen dat de tekst eigenlijk voor volwassenen bedoeld is, bijvoorbeeld de (groot)ouders die een cadeau voor hun kind zoeken.
Maar veel weetjes hebben een rechttoerechtaan-tekst die tienjarigen heel goed snappen. Zoals over de coyote in 'Vrolijk voedsel verzamelen' op p. 33.
Niet kieskeurig
Een coyote eet bijna alles. Hij vangt konijnen, kikkers, insecten en soms zelfs slangen, maar hij eet ook fruit en gras.
Nou, dat weten we dan weer. De coyote bevindt zich in dit tweepagina-hoofdstukje in gezelschap van de Amerikaanse oehoe, gestreepte eekhoorns en boshuppelmuizen... ofwel, een Noordamerikaans hoofdstukje.
Geeft niets, jammer dat het er niet bij staat, zoals ook over de witkapbijeneters, olifanten en leeuwen op p. 18-19 ('Familiezaken') niet wordt vermeld waar ze leven, of moeten we aannemen dat de vermelding van Afrikaanse wilde honden daar genoeg is om ervan uit te gaan dat die andere beesten ook in Afrika leven?
Waarom valt je haar uit? (P. 28, 'In de rui'.) Als je 't mij zou vragen is daarvoor geen reden. Een ouderwetse gelovige zou misschien antwoorden dat zijn of haar god dat zo bedacht heeft.
Maar waardóór valt je haar uit? Wat is de oorzaak?
Soms laten er haren los als je ze borstelt. Dat komt omdat we oude haren verliezen zodat er in de zomer en de winter nieuwe haren kunnen groeien.
Dat is natuurlijk flauwekul. Waarom moeten er zo nodig nieuwe haren komen? Sterker nog, haren vallen juist uit doordat eronder nieuwe haren groeien, het is dus net omgekeerd, de nieuwe haren duwen de oude eruit.
Het is een gaaf voorbeeld van een variant op intentional fallacy, het idee dat alles in de natuur een bedoeling heeft. Dit boek zit er helaas vol van.
Soms is dat niet zo duidelijk en lijkt het er meer op dat de auteur (of de vertaler!) geen notie heeft van het verschil tussen oorzaak en reden. Zie bijvoorbeeld p. 42, 'De wereld draait door'.
Is het overal koud in december?
Omdat de aarde draait terwijl hij om de zon cirkelt, zijn de omstandigheden overal op aarde anders. Als een vriend aan de andere kant van de wereld woont dan jij, kunnen de tijd, het weer en zelfs het seizoen bij hem anders zijn dan bij jou.
Dat komt natuurlijk doordat de aarde draait, maar velen staren je glazig aan als je het gaat hebben over het verschil tussen waarom en hoe. 'De andere kant van de wereld woont dan jij': dat is een redactiefoutje.
Dat idee dat alles in de natuur een bedoeling heeft, is waarschijnlijk voor velen erg geruststellend. Want als niets een bedoeling heeft, is alles min of meer per ongeluk ontstaan, in een lange en voor ons niet te overziene keten van oorzaken en toevalligheden. Wij zijn, om de auteur en tv-maker Wim Kayser aan te halen, een schitterend ongeluk. Voor velen moeilijk te verteren, dus als je je boeken goed wil verkopen, is zo'n bedoeling behulpzaam.
Intussen biedt het boek, binnen die geruststellende, lieve bloemen- en beestenkransjes een lange reeks weetjes die nogal lukraak gekozen lijkt, met tekst waarvoor je een behoorlijke leeservaring moet hebben. Dat strookt naar mijn idee niet echt met de illustratiestijl en wat meer is, de afgebeelde, wat verwonderd om zich heen kijkende kinderen (met vele tinten huid, heel inclusief) dienen naar mijn indruk meer de volwassen lezer tot vertedering te brengen dan de pakweg 10- à 12-jarige kinderen voor wie het boek bedoeld lijkt.
En kennelijk werkt die formule! Ik blijf in verwondering achter.
Zommer, Yval. Het schitterende samen boek. Lemniscaat, 2021. ISBN 978 90 477 1345 6. 64 p.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten