Ode aan bomen

Let op de senioren, zij worden nogal eens onderschat, zelfs als ze titels als senior officer of senior consultant en zo dragen - hoewel die juist vaak worden overschat, zoals geldt voor veel mannen in blauwe kostuums met stropdas en gepoetste schoenen en een grote bek. Hopelijk weet bijvoorbeeld Joe Biden dit jaar waar te maken dat hij wordt onderschat en zien veel Amerikaanse kiezers in dat Donald Trump wordt overschat.

Neem nu Michael Morpurgo, geboren 1943 en hopelijk still going strong, hoewel het nieuws op zijn website eindigt in 2023, rond het verjaardagsfeest in Gillian Lynne Theatre, Londen. Enig snuffelen op internet leert dat hij in 2024 echter wel actief was, bijvoorbeeld om World Book Day op 21 februari jl. mee te vieren.

'He has written over 150 books, has served as Children’s Laureate, and has won many prizes, including the Smarties Prize, the Writers Guild Award, the Whitbread Award, the Blue Peter Book Award and the Eleanor Farjeon Lifetime Achievement Award. With his wife, Clare, he is the co-founder of Farms for City Children. Michael was knighted in 2018 for services to literature and charity', aldus die website.

Sir Michael Andrew Bridge Morpurgo OBE FRSL FKC DL (né Bridge; 5 October 1943) is het schrijven nog niet zat.

Zo verscheen in 2023 My Heart Was a Tree, Poems and Stories to Celebrate Trees, met illustraties van Yuval Zommer. Typisch zo'n boek waarvan je je kan afvragen wie met het idee kwam, de auteur of de illustrator. Of een uitgever (bij MacMillan). Het antwoord is me onbekend.

Het boek opent na de inleiding met een gedicht van Ted Hughes, 'My Own True Family'.

Once I crept in an oakwood – I was looking for a stag.
I met an old woman there – all knobbly stick and rag.
She said; 'I have your secret here inside my little bag.'

Then she began to cackle and I began to quake.
She opened up her little bag and I came twice awake –
Surrounded by a staring tribe and me tied to a stake.

They said: 'We are the oak-trees and your own true family.
We are chopped down, we are torn up, you do not blink an eye.
Unless you make a promise now – now you are going to die.

'Whenever you see an oak-tree felled, swear now you will plant two.
Unless you swear the black oak bark will wrinkle over you
And root you among the oaks where you were born but never grew.'

This was my dream beneath the boughs, the dream that altered me.
When I came out of the oakwood, back to human company,
My walk was the walk of a human child, but my heart was a tree. 

In de vertaling die dit jaar bij Lemnicaat verscheen:

Eens sloop ik door een eikenbos - spiedend naar een hert.

Ik trof daar toen een oude vrouw - knobbelig, verlept.

Ze zei: ''t Is jouw geheim dat ik hier in mijn buidel heb.'

Ze kakellachte luid toen ze haar buidel opentrok.

Ik bibberde van angst, 't was of ik dubbel wakker schrok - 

een kring van schimmen sloot me in en ik zat vast aan een stok.

'Wij zijn de eiken,' zeiden ze, 'je oereigen familie

We worden met geweld geveld, maar, ach, dat boeit je niet.

Dus óf je moet nu sterven, óf je belooft nu iets.

Als je een eikenboom ziet vallen, plant er twee, zweer het meteen.

Zweer het of zwarte eikenschors komt schubbend om je heen

en steekt je bij ons in de grond, voor altijd onvolgroeid, alleen.'

 

Dit droomde ik daar onder 't loof, ingrijpend was de droom.

Toen ik het eikenbos verliet en weer opging in de stroom,

liep ik lichtvoetig als een kind, maar mijn hart was een boom.

 

Bij mijn weten is dit de eerste vertaling in het Nederlands en ik vermoed dat Margaretha van Andel er behoorlijk op heeft zitten zwoegen. Met goed resultaat!

 

 

De vertaling van het boek heet Mijn hart was een boom, verhalen en gedichten, een ode aan de bomen. Als Margaretha de verhalen en gedichten van Michael Morpurgo die de rest van het boek vullen met dezelfde zorg heeft vertaald als dat openingsgedicht van Ted Hughes, heeft ze goed werk verricht. 

Het laat zich in ieder geval goed lezen.

Hoe dat openingsgedicht in het boek kwam beschrijft Michael Morpurgo in zijn inleiding.

De gedichten en verhalen in dit boek kon ik schrijven omdat ik zo'n beetje elke dag een wandeling maak achter mijn huis, in het bos, waar de wilde hyacinten bloeien. Ik ken elke boom die ik voorbijloop. Ze horen het als ik eraan kom, ze luisteren naar mij. Ik luister naar hen, naar het fluisteren, ruisen, kraken.

[...]

En voor mij is er één gedicht over bomen dat meer zeggingskracht heeft dan alle andere gedichten die ik ken. De geweldige dichter die het schreef, Ted Hughes, wandelde in mijn hyacintenbos, raakte dezelfde bomen aan, luisterde naar hen, schreef voor hen.

[...]

 

Zo dus. 

 

De verhalen laten zich goed voorlezen, de gedichten zouden zelfs prettig op muziek gezet kunnen worden, compleet met refreinen, zie bijvoorbeeld 'Elke dag, mijn leven lang' op p. 32-34. Geen ervan overtreft dat van Ted Hughes.

Yuval Zommers bomen en blaadjes zijn stijlvol, maar de dieren komen er bekaaid vanaf, naar mijn smaak.

 

Morpurgo, Michael, en Yuval Zommer. Mijn hart was een boom, verhalen en gedichten, een ode aan de bomen. Vertaling Margaretha van Andel. Lemniscaat, 2024. ISBN 978 90 477 1575 7, 94 p. Oorspr.: My Heart Was a Tree, Poems and Stories to Celebrate Trees, Macmillan, 2023. 

NB. Puur toeval natuurlijk, dat ik de avond voor ik deze recensie schreef de mooie film van Margreth Olin over haar vader zag, Songs of Earth. Een ode aan haar vader, aan de natuur - met die spar! Met prachtige muziek van Rebekka Karijord.