Twee leesproblemen

Nederland heeft niet één maar twee problemen met lezen, betoogde Bibi Dumon Tak in haar jongstleden Albert Verwey-lezing, een hartekreet die vooral (aanstaande) onderwijzers zich ter harte zouden kunnen nemen. De lezing is dankzij NRC (verkort) hier te vinden, onder de kop 'Jonge ouders, er is méér dan Tonke Dragt of Pietje Bell'. Bekijk trouwens even de url (uniform resource locator ofwel webadres) van de link en geniet even van 'wipneus-en-zijn-schimmelige-vriendje-pim'.

De gedrukte versie stond in NRC 25-6-2021.

Ik citeer het begin:

 

Ik las verschillende oproepen op de sociale media waarin werd gevraagd naar goede boeken. Eén oproep sprong eruit. ‘Wie weet er nog een boek voor mij om samen met mijn achtjarige dochter te lezen? Geen klassiekers, want die kennen we al.’

Ik zag dat er tweehonderdachtenzestig reacties op de vraag van deze vader waren gekomen. Ik besloot ze allemaal te lezen om er eventueel ook mijn voordeel mee te kunnen doen. Ik was geen acht meer, maar wel acht geweest, en om mijn achtjarige te voeden, lees ik graag nog weleens een kinderboek. Ik zette een potje thee en installeerde me op de bank. Er joeg een verheuggolf door mijn lichaam heen.

De eerste tien boeken die door de volgers van de betreffende twitteraar werden geopperd waren, houdt u vast: 1. Matilda. 2. Harry Potter. 3. Lord of the Rings. 4. Kruistocht in spijkerbroek. 5. De vijf. Zit u nog? 6. De brief voor de koning. 7. De kleine kapitein. 8. De Grote Vriendelijke Reus. 9. Animal Farm en 10. De kleine Johannes.

Natuurlijk waren er nog tweehonderdachtenvijftig reacties te gaan, maar toch was mijn surfersgeluk reeds te pletter geslagen tegen een stel scherpe rotsen van teleurstelling. Hoe kon het dat deze enthousiaste volgers alleen maar klassiekers noemden terwijl daar expliciet niet om werd gevraagd? Ik scrolde nog even verder, houdt u zich maar weer goed vast: Pinkeltje, Dik Trom, W.G. van de Hulst, Wipneus en dat rotvriendje Pim, Het kleine huis op die eindeloze pleuris prairie, zal ik nog even doorgaan? Als je het op zijn tweeduizendeenentwintigst zou moeten zeggen klonk het in mijn hoofd telkens: Hoe dan!

Nederland heeft een leesprobleem, dat wisten we al, maar sinds die dag kon ik het ook aantonen. En ik zal nog meer vertellen: Nederland heeft er twee.

Die twee problemen zitten al verscholen in dit citaat. Ik gun je even een witregel om ze te ontdekken.

Het eerste probleem is dat al die reageerders niet goed kunnen lezen. Er stond duidelijk 'Geen klassiekers, want die kennen we al', toch komen ze met louter klassiekers aanzetten. Bibi noemt het 'een begrijpend-lezenprobleem'.

Ik citeer haar wederom: 

 

Waarschijnlijk omdat de lezers van de oproep de concentratie voor de rest van het bericht al niet meer konden opbrengen. Je kan de situatie vergelijken met: kent iemand nog een leuk restaurant? Geen vleesrestaurants, want we zijn al jaren vegetariër. En dat er vervolgens driehonderdvijfenveertig reacties komen met voorstellen als: The Meatclub, El gaucho, The Rodeo Grill all you can eat en The ribsfactory en niet te vergeten Boro’s Balkan Grill. 

 

Het tweede probleem is dat er na en naast die klassiekers zoveel mooie kinderboeken zijn verschenen en die worden niet genoemd.

Bibi:

De reageerders noemden boeken die tenminste een halve eeuw oud zijn. Alsof er nadien niets nieuws meer is verschenen. Je wilt voor je kinderen naast klassiekers toch ook actuele boeken die antwoord geven op actuele vragen?

Weet iemand nog een leuk cadeau voor mijn achtjarige nichtje? Ja hoor: een springtouw, een tol, klikklaks, een punnikpaddenstoel, sillyputty, Electro of een viewmaster.

Deze twee zaken: niet begrijpend kunnen lezen én niet op de hoogte zijn van nieuwe kinderboeken, hebben denk ik met elkaar te maken.

En dan komt het venijn. Want Bibi Dumon Tak legt een verband tussen dit gebrek aan kennis en sowieso de afnemende leeslust in Nederland en het brave, treurige en vooral saaie leesonderwijs, grotendeels aan de hand van een methode die ook nog eens Veilig leren lezen heet. (Bibi: 'kun je dan ook onveilig lezen?')

Ze pleit voor een avontuurlijker leesonderwijs, dat ruimte laat voor verdwalen en ontdekken.

Zoals deze verkorte versie van haar lezing afsluit:

Intussen wijzen de statistieken uit dat we er juist harder op achteruit gaan. We moeten ons losmaken uit de greep van de huidige leesdictatuur. Weg met de bedenkers van lesjes en codes. Daarnaast zouden al die leerkrachten zelf leesonderwijs moeten gaan volgen, want ook zij zijn besmet met het veiligheidsvirus.

We vergeten dat een vangrail een functie heeft. En wij volwassenen moeten een vangrail zijn voor kinderen die leren lezen. Misschien lopen we allemaal wat butsen op, misschien zijn er kinderen die onderuitgaan en die we weer op weg moeten helpen, maar dat doen we met mooie verhalen, dat doen we door ze telkens weer opnieuw op pad te sturen. Door te schragen. Terug het avontuur in waar een onbekende wereld op hen wacht. De wereld van toen, maar ook de wereld van nu. Daar is alleen maar een beetje durf voor nodig en een beetje avontuurlijkheid.

Waarvan akte, met enige instemming. Enige, want er is niets tegen stap voor stap leren lezen en dat vergt een goede aanpak, maar het is de basis en op zich dus niet genoeg.

Een goede school heeft een uitgebreide, up-to-date gehouden bibliotheek of/en een goede werkrelatie met de plaatselijke openbare bibliotheek, en leerkrachten die er de weg in kennen.

 

De gehele lezing is 'in beperkte oplage' uitgegeven door Querido onder de titel Wipneus en zijn schimmelige vriendje Pim en kost € 7,50. De tekst daarvan heb ik gekregen en dus ga ik eerstdaags lezen of er belangrijke verschillen zijn met de in de krant gepubliceerde tekst.

NB. 13-7-2021. Er zijn verschillen - en die doen niets af aan de strekking van het vertoog, maar maken het net wat scherper.