Waanzinnig

Zoals er de bekende, bijna clichématige vraag is voor welk probleem een bepaald verschijnsel een oplossing zou moeten zijn, zo stel ik me bij de beoordeling van een boek, en dan vooral een documentair boek, de vraag op welke vraag of vragen dat boek een antwoord geeft.

Als het om fictie, drama of poëzie gaat, is dat een lastige benadering. De vraag, de drang om te gaan schrijven, kwam vaak van de auteur en interessant is vooral of het resultaat iets in ons lezers doet weerklinken, of we het aangenaam en zinnig vinden om dat 'antwoord' tot ons te nemen. Vrij naar Wim de Bie: de zin van het lezen is de zin in het lezen.

Als het om een documentair boek gaat, ligt de vraag wat meer voor de hand. In principe probeert zo'n boek, net als documentaires in andere vorm, een informatieve vraag te beantwoorden. Bij elk boek kan ik als beoordelaar op zoek gaan naar die veronderstelde vraag en nagaan of ik het antwoord adequaat vind.

 

Sommige boeken, vooral reeksen, zijn ook het antwoord op de cynische vraag die aan die hierboven vooraf gaat: hoe kan ik als uitgever mijn omzet vergroten? 

Belangrijke vraag, want om je bedrijf overeind te houden, heb je een minimale omzet en een minimale winst nodig. Je kan niet zomaar besluiten om een jaar slechts twee titels uit te geven, want dan kun je de zaak wel opdoeken. Je plant dus zorgvuldig een zeker aantal titels. Het is makkelijk als je een reeks (andere term: serie) boeken kan plannen, want als de eerste titels goed verkopen, gaat dat met de volgende ook wel.

Je verzint een reeksnaam, pakweg 'Waanzinnig om te weten', en zorgt dat er ieder jaar enkele titels in die reeks verschijnen, met een vast stramien, en soms een vast thema. Het goedkoopst is het om die titels te kopen van andere uitgevers, dat scheelt kosten, vooral als die uitgever een boek in die reeks in één keer in diverse talen kan laten produceren. Op een goede dag meert er dan een schip uit China of zo aan, waaruit de hele stapel boeken aan land wordt gebracht. Inklaren, naar het Centraal Boekhuis laten brengen en verkopen maar.

En voordat je denkt dat ik hier een beetje hooghartig zit te wezen: zo werkte het voor een deel van het fonds ook bij Biblion Uitgeverij, waar ik werkte. Of zulks te betreuren is, hangt vooral af van de boeken.

Die andere uitgevers van hierboven zijn vaak gevestigd in een groter taalgebied dan het onze. Met stip op één: het Angelsaksisch taalgebied. Soort verborgen culturele kolonisering.

 

Dat verkopen gaat niet vanzelf.

Natuurlijk zal geen enkele uitgeverij in de aanbieding vermelden dat behoud van omzet en winst een motief is. Dat is not done, en concullega's, boekhandelaren en recensenten snappen het sowieso wel.

Dus vermeldt bijvoorbeeld Kluitman:

De leukste boeken over van alles en nog wat en nog veel meer!
De wereld om je heen is waanzinnig interessant. En zeker als je de Waanzinnig om te weten-boeken leest. Ze staan vol met bizarre feitjes, rare gewoontes, leuke quizjes en bloederige gebeurtenissen en ze lezen als een trein. Kom alle details te weten die je leraren overslaan (of nog niet wisten!). Er bestaan boeken over de geschiedenis en oude volkeren, over je eigen lichaam en over de natuur. Ook zijn er speciale WOTW-junior boeken, speciaal geschikt voor lezers vanaf 7 jaar. Waarschuwing: voordat je begint met lezen: de WOTW-boeken staan vol vieze feiten en verhalen en gruwelijke gegevens. Alleen geschikt voor lezers met een vaste maag!

Deze tekst vooronderstelt een jonge lezer die de moeite neemt om de website van Kluitman te lezen. Jong, maar wel ouder dan 7 jaar, want voor haar of zijn broertje of zusje van die leeftijd staat er: 'Ook zijn er speciale WOTW-junior boeken, speciaal geschikt voor lezers vanaf 7 jaar.' Tweemaal speciaal!

Die jonge lezer moet ook enigszins sensatiebelust zijn: zie de aanbeveling einde citaat. En houden van viezigheid. of zoals de Wikipedia-pagina over Horrible Science formuleert: 

 

Horrible Science is a similar series of books to Horrible Histories, written by Nick Arnold (with the exception of Evolve or Die, which is written by Phil Gates), illustrated by Tony de Saulles and published in the UK and India by Scholastic. They are designed to get children interested in science by concentrating on the trivial, unusual, gory, or unpleasant. The books are in circulation in 24 countries, and over 4 million books have been sold in the UK alone.

Wellicht bestaan er zulke jonge lezers, want Kluitman brengt deze reeks al enige tijd en weet de boeken kennelijk goed te verkopen, evenals producent Scholastic.

Omdat kleine kriebelbeestjes even in zijn, vanwege de slinkende biodiversiteit, heb ik het deel bekeken dat getooid is met de titel De weerzinwekkende wetenschap over jou en je 100.000 stiekeme huisgenoten, door Nick Arnold (die veel titels in deze reeks schreef) en Tony De Saulles (idem illustraties). Het verscheen 'eerder' (colofon) als Huis vol horror (2012). De titel mag veranderd zijn, de voorkant-illustratie is hetzelfde gebleven.

Het idee dat de veronderstelde jonge lezer zich verrukt gaat wentelen in viezigheid wordt consequent doorgezet, niet in het minst in de cartooneske illustraties.

 

En zie ook de hoofdstuktitels:

 

Of zo'n mooi plaatje als dit:

 

 

En, komt die ietwat op viezigheid verkikkerde, nieuwsgierige lezer aan zijn trekken?

Gedeeltelijk. Met de uitleg is, voor zover ik dat kan beoordelen, niets mis. De cartoons nodigen deze lezer uit om verder te lezen, de bladzijden te blijven omslaan. En aan het eind weet hij of zij dat er talloze heel kleine beestjes over, in en rond ons zijn.

Tussendoor is er ook nog uitleg over bijvoorbeeld de werking van de licht- en elektronenmicroscoop:

 

Wat die jonge lezer dan nog steeds niet weet is hoe al die piepkleine wezens er dan echt uitzien. Het boek bevat geen foto's. En erg overzichtelijk is het ook niet. De 'ijzingwekkende index' achterin bevat allerlei woorden, van allergieën tot zuurstof, maar niet de namen van die beestjes, op bacteriën, eencellige organismen, kakkerlakken, maden, microben, mijten, muggen, muizen, parasieten, slakken, spinnen, virussen, vliegen en vlooien en luizen na, een wat ongelijksoortige opsomming. Als naslagboek is het ongeschikt.

En hoe verlekkerd die jonge lezer ook is, misschien vindt zelfs zij of hij de tekst hier en daar overdreven, zoals op p. 73 onder het quizje 'Huist er een mijtenexpert in jou?

Deze quiz is zo belachelijk makkelijk dat zelfs een mijt hem zou kunnen spelen. Je hoeft alleen maar de akelige antwoorden aan de vreselijke vragen te koppelen.

Maar zo akelig en vreselijk zijn die vragen en antwoorden helemaal niet...

 

 

Arnold, Nick, en Tony De Saulles. De weerzinwekkende wetenschap over jou en je 100.000 stiekeme huisgenoten. Kluitman, 2022. ISBN 978 90 206 0568 6, 80 p. Reeks 'Waanzinnig om te weten'. Eersder verschenen als Horror in huis. Oorspr.: House of Horrors, 2012.