Ziek in je hoofd

Eerst dacht ik: daar gaan we weer. 

Zonder beschrijving, flaptekst of andere recensie te lezen begon ik vooraan in het mij als pdf toegestuurde leesexemplaar van Maar ik ben jou niet van Nadine Swagerman.

Daar gaan we weer. Als in een radioreportage of dagboek vertelt iemand over haar wedervaren, doorspekt met terugblikken. We beginnen natuurlijk medias in res, middenin het verhaal, gaandeweg komen we achter een naam (in dit geval Jamie), leeftijd (zestien), geslacht (meisje), omstandigheden (moeizaam). We worden geacht mee te gaan met de gedachtestroom van de verteller en daardoor duurt het even tot we begrijpen wat er gaande is. Vergt wat geduld van de lezer die zich niet meteen laat meeslepen.

Er zijn zoveel van dit soort dagboek-achtige verhalen, heel veel met vertellers annex hoofdpersonages in de tienerleeftijd, of young adult zoals dat tegenwoordig in het Nengelands heet, waar marketeers het vocabulaire beïnvloeden. Of het begon met The Catcher in the Rye van J.D. Salinger (1951) is niet eens zeker, The Sectre Diary of Adrian Mole, aged 13 3/4 van Sue Townsend (1982) heeft voor een vloed aan navolgers gezorgd (zoals onlangs The Extremely Embarrassing Life of Lottie Brooks van Katie Kirby) en dan hebben we in ons eigen taalgebied natuurlijk nog Het Achterhuis van Anne Frank (1947).

De beste onderscheiden zich door stijl, pakkende intrige of thematiek of alle drie, de slechtste zijn te omschrijven als nageäapt tiener-gelamenteer.

 

Voorbeeldje stijl, door Holden Caulfield, hoofdpersonage in The Catcher in the Rye:

If you really want to hear about it, the first thing you'll probably want to know is where I was born, an what my lousy childhood was like, and how my parents were occupied and all before they had me, and all that David Copperfield kind of crap, but I don't feel like going into it, if you want to know the truth. In the first place, that stuff bores me, and in the second place, my parents would have about two hemorrhages apiece if I told anything pretty personal about them.

Prachtig... Vooral dat if you really want to hear about it en de herhaald terugkerende stoplap if you want to know the truth. Deze eerste alinea geeft direct de toon aan voor het hele verhaal.

Dacht ik eerst bij Maar ik ben jou niet, daar gaan we weer, veel (melo?)drama en jammer van dat perspectief van die vertelster, aan het eind zette juist dat perspectief me op het verkeerde been. Dat was ook precies de bedoeling, begreep ik, dat ik mét Jamie zou verdwalen in haar werkelijkheid.

Er zijn enkele eindjes in het verhaal die ik iets beter uitgewerkt had willen zien, zoals het ongeluk, de afwezigheid van haar vader, haar relatie met Nena, en ik sluit niet uit dat de inzet van een verteller op afstand er een diepgaander verhaal van had kunnen maken. 

De stijl die onze verteller hanteert is ook niet echt bijzonder. Nog een eerste alinea, zij het na een cursief intro.

 

Aan de rand van de kamer met de blauwgrijze muren sta ik stil. Zwijgend. Aan de grond genageld. Er hangt een vreemde geur tussen de muren. Ik scan de ruimte op zoek naar iets wat de lucht zou kunnen verklaren. Aan de eettafel zit het meisje met het lichtroze haar onderuitgezakt op een stoel. In haar neus schittert een ringetje. Haar wang leunt in haar hand, alsof ze te moe is om rechtop te zitten. Ze trekt haar wenkbrauwen op als onze ogen elkaar ontmoeten.

 

Een reportage door een meisje dat buitengewoon zwijgzaam is, maar wel schrijft, blijkt halverwege het verhaal. De verslaggever registreert, ook haar eigen angsten, analyseert niet maar verdringt, en dat is in lijn met het verhaal. Toch verklaart dat niet voldoende dat ze in feite, al vertellend, voortdurend aan het woord is. Zo ervaren wij niet echt wat anderen tegen haar zeggen, dat ze gesloten is en niets zegt over wat er in haar omgaat. Om even aan te haken bij wat ik hierboven schreef: de verteller zet geen toon die past bij het verhaal.

 

Juist die onverwachte wending echter vond ik opmerkelijk genoeg om dit boek hier te bespreken. Alleen ga ik hier uiteraard niet verklappen waaruit die wending bestaat.

Wel kwam ik erachter dat het motto voorin het boek, een citaat van zangeres Billie Eilish, toepasselijk is. Ik zal het citeren:

 

Where did you go?
I should know, but it's cold
And I don't wanna be lonely
So show me the way home
I can't lose another life 

En ik vul het aan met twee regels uit hetzelfde nummer (Ilomilo):

The world's a little blurry

But maybe it's my eyes

 

Swagerman, Nadine. Maar ik ben jou niet. Kluitman, 2021. ISBN 978 90 206 0961 5, 96 p.